جمعه 10 فروردین سال 1403 Fri, 29 Mar 2024 04:28:55 GMT
کد خبر : 67114       تاریخ : 1399/12/15 14
زندگی نامه میرزا معتقد اهرمی کاتب قرآن رمزدار

زندگی نامه میرزا معتقد اهرمی کاتب قرآن رمزدار

بر اساس تحقیقات و پژوهش های میدانی و کتابخانه ای به عمل آمده و با استفاده از منابع و مأخذ موثق و مستند و اقوال شفاهی نو یافته از فامیل و آشنایان ، به مختصری از شرح حال و زندگی نامه ادیب عارف و عالم جلیل القدر مرحوم مغفور مبرود و میرزا حسین معتقد ریشهری ( فاضل اهرمی ) رحمه اله علیه می پردازم تا شاید غباروزنگار فراموشی چندین ساله ای که حول و هوش این شخصیت دارای حسب و نسب شریف و بزرگ فراگرفته است.

بر اساس تحقیقات و پژوهش های میدانی و کتابخانه ای به عمل آمده و با استفاده از منابع و مأخذ موثق و مستند و اقوال شفاهی نو یافته از فامیل و آشنایان ، به مختصری از شرح حال و زندگی نامه ادیب عارف و عالم جلیل القدر مرحوم مغفور مبرود و میرزا حسین معتقد ریشهری ( فاضل اهرمی ) رحمه اله علیه می پردازم تا شاید غباروزنگار فراموشی چندین ساله ای که حول و هوش این شخصیت دارای حسب و نسب شریف و بزرگ فراگرفته است زدوده و درد غربتش التیام یابد هرچند این چنین اندیشمندان و شاعران همه در دیار و عصر خود غریب بوده و هستند .

میرزا حسین معتقد ریشهری (فاضل اهرمی ) 19 / جمادی الاخر به سال 1253 هجری قمری (( ثلاث و خمسین و مأتین بعد الالف من الهجره )) برابر با 1211 هجری شمسی مقارن با اختراع تلگراف ، در زمان سومین سال سلطنت پادشاه قاجار (1264- 1250 ق) به نام محمدشاه در خانواده ای اهل علم و تقوی و فرهنگ و ادب در اهرم از توابع تنگستان واقع در 27 مایلی جنوب شرقی بوشهر دیده به جهان گشود . پدرش شیخ حسن بن سلمان از فضلا و خواجگان ریشهر بود و مادرش سیده و (بی بی خاتون) نام داشت . میرزا حسین معتقد ریشهری متخلص به (معتقد و مشهور به " معتقد اهرمی " یا " فاضل اهرمی " در قرن سیزده و چهار هجری روزگار می گذرانده است او ادیب و عالمی فرهیخته و منور الفکر و یکی از چهره های درخشان دانش و ادب بوشهر است . در دیوان اشعار خود به نام ( جواهر الزواهر ) تاریخ تولدش را چنین آورده :

هزار و دوصد و پنجاه و سه زهجرت بود                                   که معتقد زعدم زد قدم به ملک وجود

در کتاب سفرنامه یا " التدقیق فی سیر الطریق " تألیف مرحوم محمدعلی خان سدید السلطنه کبابی آمده میرزا حسین معتقد از افاضل روزگارند ، مادرشان سیده و پدرشان از خواجگان ریشهر بوده اند در سال 1253 هجری قمری در اهرم متولد و در ریشهر نشو و نما یافته معتقد تخلص فرماید ، در ادبیات نگارنده را استاد و تخلص از آن جناب دارم . به استناد صفحه ای اول جواهر الزواهر ، پدر وی و خود آن بزرگوار ریشهری الاصل و اهرمی المولد و بوشهری المسکن بوده اند .

فاضل اهرمی بعد از تولدش در اهرم، در ریشهر یا ( ریواردشیر) که در نزدیکی کناره غربی و در 6 مایلی شبه جزیره بوشهر واقع است نشو و نما یافته و تا پایان عمرش در آن جا زندگی می کردند و به لحاظ دین به آن بزرگوار معتقد ریشهری یا میرزای ریشهری گفته اند.

 به نقل از محمد علی خان سدید السلطنه بندرعباسی در مقدمه ی صفحه اول کتاب خطی فاضل اهرمی به نام بقیه النقیه معتقد، در همان صغر تن و اوان طفولیت انوار فطانت و آثار ذکاوت در صباوت از ناصیه ی حال او هویدا بوده ، وقتی 12 سال از مراحل زندگانی را پیمود چون در بضاعت پدر ، کفاف تحصیل خود را نیافت حدود سال 1265 هجری قمری به قریه خورموج و ناحیه دشتی رفت سالها در ظل عطوفت بزرگان آن دیار مثل محمد خان دشتی از خوانین آن دیار که اهل جود و بخشش و شاعر و فاضل بود مشغول تحصیل گردید . چون از علوم عربیه و فنون ادبیه تمتع کامل یافت ، خود را به اساتید فقه و اصول سپرده از اساتید و رموز هر دو فن حظ و نصیب فراوان برد . پس از آن برای پیشرفت در علوم دینی برای تحصیلات تکمیلی عازم نجف اشرف می شوند . چه مدت در نجف ساکن و از محضر کدام اساتید کسب فیض نموده اند معلوم نیست ولی مسلم و محقق که اساتید مطرح آن زمان در عراق آیت الله میرزای شیرازی ، آخوند خراسانی ، شیخ عبداله مازندرانی ، آیت الله یزدی و ... بوده اند .  میرزا حسین در نجف اشرف ملبس به لباس روحانیت می شوند. تا زمانی که در نجف بوده و حتی بین سالهای 1273 تا 1276 . ق. که از عراق برگشتند بوشهر هنوز متاهل نشده بودند چون تولد فرزند بزرگ ایشان محمدعلی در سال 1281. ق می باشد در این زمان ایشان در حدود 28 سال سن داشتند مدت کمی پس از بازگشت از نجف ، پدرش در 30 رجب سال 1278. ق. فوت می کنند در این رابطه معتقد اهرمی به خاطر در گذشت پدر در کتاب بقیه النقیه اثر خودشان یک بیت شعر سروده اند :

معتقد بابش حسن شد زین جهان دون نواز                               شنبه عصری سیم از ماه رجب بعد از نماز

روحانی بزرگوار معتقد اهرمی ، پس از انجام تحصیلات حوزه وی و بازگشت از عراق چندین سال قبل از تأسیس مدرسه سعادت مظفری در بوشهر ، احمدخان دریا بیگی حکمران بوشهر و خلیج فارس ، سرپرستی مکتب خانه معروف شبانه روزی " احمدیه " که در خانه ی حاج محمد حسین آل صفر ، در محله شنبدی بوشهر ( نزدیک حسینیه کازرونی ) قرار داشت به عهده میرزا معتقد اهرمی و آموزگاری را بعهده شخصی به نام میرزا آقا می گذراند . دریا بیگی بنیان مدرسه سعادت را با تغییراتی در همین مکتب خانه آغاز می کند و در سال 1318 ه ق برابر با 1278 ه . ش در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار این مدرسه توسط دریا بیگی در بوشهر تاسیس می گردد. در آن تاریخ میرزا حسین معتقد به عنوان معلم ادبیات فارسی و علوم دینی این مدرسه در کنار برادران سعادت ( مرحوم شیخ محمدحسین و مرحوم شیخ عبدالکریم ) و سایر بزرگان علم و ادب و فرهنگ این شهر و دیار سالهایی پر افتخار از عمر پربرکت خود را به عنوان اولین معلمین مدرسه سعادت در راه آموزش و افاضه ی علم و نور و معرفت به نونهالان و نوجوانان و جوانان آن روزگاران سپری ساختند . ولی دیری نپایید که از صحبت ناس ملول و در گوشه انزوا آرمید .

معلوم می گردد فاضل اهرمی ، این عارف شیعی وارسته از جمله شخصیت های  مهم علمی ، فرهنگی و دینی مطرح در زمان خویش و یکی از بانیان و پایه گذران اولیه مدرسه سعادت بوشهر و حتی از معماران فرهنگ جنوب بوده اند.

میرزا حسین از دو همسر خود به نام های حیات و زهرا که از خانواده های اصیل و متدین بودند صاحب سه فرزند پسر به نام های میرزا محمد علی ، میرزا حسن و میرزا احمد و دو فرزند دختر بودند .

پسرانش مانند والد ماجدشان هر کدام عالم ، نخبه و هنرمند بودند . پسر اول میرزا محمد علی ، در رشته های هنر ، شاعری و معماری و فرزند سوم میرزا احمد، در رشته های خیاطی و طراحی لباس ، بدون این که سه برادر این فنون و علوم را در مکتبی ، مدرسه ای یا نزد شخصی آموخته باشند فطرتاً و ذاتاً ( خدادادی ) از کودکی از آنها بهره مند بوده اند . دو فرزند دختر میرزا حسین معتقد به نام های فاطمه و زینب ، هردو مومنه ، عالمه و علاقمند به قرآن و ائمه و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام و خانه دار بودند . معتقد در جنگ جهانی اول در زمان سلطنت احمدشاه قاجار ( 1914 میلادی – 1332 ه . ق – 1293 ه . ش ) و متعاقب آن که بوشهر در 26 رمضان 1333 ه . ق به اشغال نظامی انگلیس در آمد در قید حیات و هشتاد ساله بوده اند .

بنا به گفته خویشان و نزدیکان ، وی زندگی بسیار ساده و زاهدانه و منظم و حساب شده ای داشت . در محل سکونت محقر خود در ریشهر ، لحظات شبانه روز خود را چنان برنامه ریزی کرده بودند که علاوه بر پرداختن به وعظ و سخنرانی و مداحی اهل بیت در اعیاد مذهبی و ایام سوگواری ائمه در ماه های محرم و صفر و سایر ایام ، به کتابت کلام الله مجید و تألیف و تصنیف کتب متعدد ، به برپایی و تشکیل کلاس فقه و اخلاق و احکام و تدریس قرآن کریم نیز اشتغال داشته که اسامی بعضی دانش آموختگان وی عبارتند از :

 1- محمد علی خان سدید السلطنه 2- مرحوم حاج ملا علی بوشهری 3- مرحوم حاج شیخ ابراهیم آل عصفور و تعدادی از مردم مومن ریشهر و بوشهر . چون میرزا حسین در علوم دینی و فقه مجتهد و بلند پایه بودند امور شرعیه از قبیل عقد و نکاح و معاملات اسلامی در محضر ایشان انجام می شده است . معتقد برای گذراندن حیات، به قلم رنج خود اکتفا کرده و به گفته ی سدید السلطنه در کتاب سفرنامه 1362 با تحریر در محکمه امام جمعه روزگار گذراند .

کتابخانه و گنیجینه حاصل یک عمر زحمت ، مطالعه ، تحقیق ، شعر ، تالیف و تصنیف آن عالم جلیل القدر ، در محل زندگی ریشهر دوبار ، یک بار در زمان حیاتش و بار دیگر بعد از فوتش مورد دستبرد قرار گرفت و حسودان و غارتگران نادان همه را به یغما بردند اما به لطف و عنایت الهی فقط کتاب جواهر الزواهر و یک جلد قرآن مرموز دست نویس او به جای می ماند آثار قلمی میرزا حسین معتقد ریشهری ( فاضل اهرمی ) که کمتر به مرحله طبع و انتشار رسیده عبارتند از :

  1. کتابت قرآن ( مرموز) تعداد 7 نسخه کامل هر کدام سی جزء .
  2. کتابت تعداد 8 جلد اجزا قرآن به صورت ( سی پاره – شصت پاره – یکصد و بیست پاره ).
  3. کتابت 1 جلد شصت پاره قرآن کریم از آیه 87 لغایت 147 سوره نساء ( جداگانه ).
  4. تألیف دیوان ( جواهر الزواهر ).
  5. تألیف کتاب دلائل الظهور و علائم الحضور.
  6. تصنیف کتاب مجموعه الطایف .
  7. تصنیف کتاب بقیه النقیه ( خطی ).
  8. تصنیف کتاب کشف الحقایق ... الدقایق ( خطی ).
  9. تالیف رساله سیاسی ( احیاء المله ).
  10.  تحریر و برگردان کتاب جامع الغواید ( رساله علاج امراض ) به نظم و نثر .
  11. شرح کتاب ( حل الغز ) شرح لغز ( خطی ).
  12. شرح دعای سمات از ادعیه اسلامی ( خطی ).
  13. شرح رساله ( فی حجیته الظن ) نوشته محمد بن آل عصفور ( خطی ).
  14. دو نسخه دست نویس آن جناب مربوط به قرار داد و عقد و نکاح .

شایان ذکر است(تنها اثر چاپ شده ی این عالم بزرگوار کتاب " جواهر الزواهر "و قرآن دست نویس ایشان به نام " مرموز"  می باشد)

دیوان جواهر الزواهر = این تنها اثر چاپ شده ی شاعر است مجموعه است از اشعار به همین نام آن چه در مجموعه ی اشعار این دیوان غالب است ذکر و بیان مناقب آل علی ( ع) و به ویژه شدت انتظار در ظهور امام قائم (عج) است او را در حد شیفتگی به خلق اشعاری جا ندار و پرمایه که منبعث از اوج شیفیتگی وی به اهل بیت علیهم السلام می کشاند .

این دیوان بار اول در سال 1309 ق بنا بر توصیه مرحوم محمد علی خان سدید السلطنه در شهر بمبئی هندوستان ، بار دوم در سال 1324 ق بنا به فرمایش آقا میرزا محمد صادق خان جلال لشکر در مطبعه ی گلزار حسینی شیراز، و بار سوم در سال 1377 ه . ش از طرف مرکز بوشهر ( بنیاد ایران شناسی شعبه بوشهر فعلی ) و به کوشش حسین معتقد نوه ی عالم بزرگوار میرزا حسین معتقد ( فاضل اهرمی ) با اضافاتی در آخر کتاب در چاپخانه " سپهر " قم چاپ . منتشر شده است . به نقل از جناب دکتر سید محمد هاشمی فرد (ساجد) در کتاب نینوایی ها تألیف خودشان ، میرزا حسین معتقد ( فاضل اهرمی ) شعر را به عنوان وسیله ای در خدمت اعتقاد و فرهنگ و بینش خود به کار گرفته است ایشان شیعه ای معتقد و معتقد شاعر است که کوشیده تا ارادت و عشق فزاینده و درونی خود را نسبت به بزرگان دین بر پرده ی جلوه گر شعر در چشم و دل مخاطبانش آشکار سازد ، از این رو او را باید پرکارترین شاعر شناخته شده ی استان بوشهر در حوزه ی " شعر شیعی " محسوب کرد، چرا که از 46 قطعه شعر دیوانش ، 26 قطعه آن درباره ی واقعه جانسوز عاشورا و 20 قطعه دیگر را به دیگر بزرگان خاندان وحی تقدیم داشته است.

فاضل اهرمی   ، علاقه و انس شدیدی به اهل بیت داشت و عاشق و دلسوخته اهل بیت بود و انتظار بی تابانه ای برای ظهور حضرت عصر (عج) داشت این موضوع در جای مکتوبات به جا مانده و اقوال شفاهی که در مورد ایشان وجودارد مشاهده می شود .

قرآن " مرموز" یا رمزدار = قرآن مرموز یا رمز دار 795 صفحه ای دست نویس عارف کاتب و حافظ قرآن میرزا حسین معتقد اهرمی که کتابت آن در تاریخ هفتم ماه رمضان سال 1299 هجری قمری خاتمه یافت ، ارزشمندترین و ماندگارترین اثر به جای مانده از آن بزرگوار می باشد فاضل اهرمی در صفحه پایانی این قرآن با خط خود فهرستی از 15 مورد نسخ نوشته شده را که با ذکر شماره و نام به رجال و شخصیت های زمان خود اهداء کرده ارائه نموده است . از جمله وقف یک نسخه قرآن مرموز کامل به موزه قرآنی آستان قدس رضوی مشهد قرآن دست نویس معتقد اهرمی توسط بنیاد ایران شناسی شعبه بوشهر در پاییز سال 1391 ه . ش به چاپ رسید و در روز 13/9/1391 ه . ش در برنامه مراسم تجلیل از روحانیت استان در مصلی نماز جمعه بوشهر توسط نماینده محترم و معظم ولی فقیه در استان و امام جمعه محبوب بوشهر حضرت آیت الله صفایی بوشهری مدظله العالی با حضور جمعی از بزرگان علمی و مذهبی کشور از همین قرآن رونمایی به عمل آمد .

رساله سیاسی احیاء المله = تألیف میرزا حسین معتقد ( فاضل اهرمی ) یکی از رسایل و لوایحی است از طرف علمای برجسته ایران و عراق در کتاب رسائل مشروطیت ( 18 رساله ولایحه درباره مشروطیت ) که به کوشش دکتر غلامحسین زرگری نژاد استاد دانشگاه تهران نوشته شده و در سال 1374 ه . ش توسط انتشارات کوثر منتشر شده است . فاضل اهرمی رساله احیاء المله خود را در تاریخ 15 جمادی الاول 1325 ق یعنی حدود 6 ماه پس از درگذشت مظفرالدین شاه نگاشته که در شماره هایی از روزنامه مظفری چاپ بوشهر نیز منتشر شده بود . معتقد در نهضت مشروطیت از نظر فکری نقش داشته او در حوزه سیاسی در دوران مشروطیت رساله سیاسی " احیاء المله " را به قصد دفاع از مشروطیت تألیف می نمایند .

مجله آینده ، ج 6 ، ص 464 در آن زمان می نویسد .

سید جمال الدین اسد آبادی که از جمله روشنفکران مذهبی دوره ناصری و از پیشروان مشروطه خواهی و بنیان گذار روزنامه نگاری سیاسی در عالم اسلام بود . او دوباره از بوشهر عبور کردند یکی در سال 1272 ق از همدان به شیراز و بوشهر و مسافرت دیگر در سال 1303 ق که به همراه محمد عبدو به لندن رفته و موقع بازگشت به بوشهر آمدند در خاطرات سدید السلطنه آمده که سید جمال الدین و میرزا حسین فاضل اهرمی با سید از طریق نامه در ارتباط بودند.

اولین اشعار سیاسی اجتماعی آن عالم بزرگوار ، دو قصیده ای است مجموعاً یکصد بیتی مربوط به قحط و غلای سنه 1287 که قیمت یک من گندم مبلغ دوریال ( 2 ریال ) شده بود .

سرانجام این عالم بزرگ در زمان چهاردهمین سال سلطنت احمدشاه هفتمین و آخرین پادشاه قاجاریه ( 1327ق 1344 ق ) در سن 88 سالگی ، عصر جمعه 22/شوال /1341 هجری قمری هجری قمری برابر با سال 1299 هجری شمسی در ریشهر دار فانی را وداع گفت .

هزار و سیصد و چهل بود و یک باز                                که روح معتقد بنمود پرواز

مراسم تشییع جنازه ، تدفین و خاکسپاری آن مرحوم با شرکت فرزندان ، فامیل ، فرهنگیان ، روحانیون و اقشار مختلف مردم به صورتی پر ازدهام و باشکوه در ریشهر انجام و توسط پسرانش از جمله پسر کوچکش میرزا احمد معتقد بنا به وصیت پدر برای او سنگ مزاری با نوشته و اشعاری جالب در زیر مقبره ی مخروطی شکل کوچکی می سازند ولی چون با گذشت حدود 80الی 88 سال مخروبه شده بود در تیرماه سال 1387 ه. ش توسط سازمان میراث فرهنگی بوشهر تخریب و ظرف مدت یک سال ساماندهی و در مراسم باشکوهی در 21/11/1388 ه . ش آرامگاه جدید آن عالم جلیل القدر در ریشهر توسط نماینده معظم و محترم ولی فقیه در استان و امام جمعه محبوب بوشهر حضرت آیت الله صفایی بوشهری و با حضور مهندس شفقت استاندار محترم بوشهر و معاونین گرامی ایشان ، آقای پورکبگانی فرماندار محترم بوشهر ، جناب آقای میگلی نژاد نماینده محترم مردم بوشهر در مجلس محترم شورای اسلامی و نیز جمعی از مسئولین بلند پایه نهادهای فرهنگی ، دینی و سیاسی استان ، خانواده معتقد ریشهری ( فاضل اهرمی ) و تعداد زیادی از معتمدین و اهالی شریف ریشهر افتتاح گردید .

به خاطر طولانی نشدن این مکتوب از نوشتن بعضی مطالب در این جا صرف نظر نموده ام .

والسلام   

حسین معتقد فرزند جعفر نوه ی معتقد ریشهری ( فاضل اهرمی ) بوشهر 11/12/1394 ه . ش


  منبع: مبشرین|پایگاه خبر قرآنی و معارف اسلامی
       لینک مستقیم   :   http://mobasherin.ir/shownews.aspx?id=67114

نظـــرات شمـــا






سال 1402سال 1402