در سال ۹۹ مشکلات اقتصادی حاصل از شیوع کرونا در حوزه نشر کتاب حرکت چرخ صنعت نشر را کندتر کرد، چرخی که پیش از کرونا نیز موانعی بر سر راهش بود، اما نه تنها این موانع رفع نشد، بلکه روز به روز شاهد بدتر شدن وضعیت نشر کشور هستیم.
آمار خانه کتاب نشان می‌دهد در سال ۹۹، ۸۵ هزار و ۸۵۳ عنوان کتاب منتشر شده که از این تعداد ۶۱ هزار و ۶۵۰ عنوان تألیفی بوده و سهم ترجمه ۲۴ هزار و ۲۰۳ عنوان کتاب بوده است، در این میان سهم تهرانی‌ها ۶۴ هزار و ۳۹۴ عنوان کتاب و شهرستانی‌ها ۲۱ هزار و ۱۶۴ کتاب ثبت شده است.
درباره شمارگان کتاب هم باید گفت در سال گذشته ۱۰۹ میلیون و ۱۴۵ هزار نسخه کتاب به ارزش ۳۸۶ میلیارد و ۴۶۹ میلیون ریال منتشر شده و میانگین قیمت هر نسخه کتاب ۴۵۷ هزار ریال است.
در ادامه نگاهی قیاسی به آمار نشر کتاب در سال ۹۹ و ۹۸ داریم که آمار‌های خانه کتاب نشان می‌دهد، در سال ۹۸ تعداد ۱۰۵ هزار و ۵۱۰ عنوان کتاب چاپ شده است، که ۷۵ هزار و ۶۴۶ عنوان تألیفی و ۲۹ هزار و ۸۶۴ عنوان ترجمه‌ای بوده است، از این میان ۵۷ هزار و ۸۷۸ عنوان چاپ اول و ۴۷ هزار و ۶۳۲ عنوان تجدید چاپی بودند. قیمت میانگین هر نسخه کتاب نیز ۳۵۵ هزار ریال بوده است.
مقایسه این اعداد و ارقام نشان می‌دهد در سال ۹۹ با رشد منفی مواجه بودیم. در واقع در بخش تعداد عناوین سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸ حدود ۱۳ درصد کاهش، آثار تألیفی ۱۳درصد کاهش، ترجمه ۱۴ درصد کاهش، چاپ‌اولی‌ها دو درصد کاهش، تجدید چاپی‌ها ۲۶درصد کاهش و شمارگان کتاب هم ۲۳ درصد کاهش داشته است، اما میانگین صفحه کتاب حدود ۳ درصد رشد و میانگین قیمت هر صفحه هم ۲۶ درصد رشد داشته است.
در سال ۹۹ ویروس همه‌گیر کرونا باعث تعطیلی نمایشگاه کتاب تهران و نمایشگاههای کتاب استانی در کشور شد و ایامی از سال نیز به دلیل وضعیت قرمز شهرها، بسیاری از اصناف از جمله کتابفروشی‌ها در تعطیلی اجباری بودند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با وجود اینکه برخی از وعده‌‍‌هایش در ارائه تسهیلات به ناشران عملی نشد، اما طرح‌های حمایتی همچون طرح فصلی فروش کتاب و برپایی نمایشگاه مجازی کتاب توانست خون تازه‌ای در رگ‌های نشر بیمار کشور ایجاد کند، اما نگاهی به آمار‌ها حکایت از ادامه روند کاهشی سال‌های گذشته دارد و نتوانسته چندان در تولید کتاب، ایجاد انگیزه کند.
در میان این اعداد و رقم‌ها، نگاهی به ردیف کتاب‌های دین نشان می‌دهد در سال ۹۸ تعداد عناوین کتاب‌های دین ۸۶۵۰ عنوان بوده و به ۶۸۵۹ عنوان در سال ۹۹ کاهش یافته است که حاکی از کاهش ۲۱ درصدی در عناوین و ۱۶ درصدی در شمارگان کتاب‌های دینی است. به طوری که شمارگان کتاب به ۲۰ و ۵۰ نسخه رسیده است. روندی که زنگ خطر آن از چند سال پیش از سوی سیدعباس صالحی، زمانی که معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، مطرح شد. وی با تاکید بر اینکه قم مطمئناً از پایگاه‌های مهم نشر کشور است، گفت: زنگ خطر نشر حوزه دین به صدا درآمده است و متأسفانه شاهد هستیم که آمار نشر کتب دینی رو به کاهش است و باید این موضوع را جدی بگیریم.
اگر صحبت از ناشران دینی و قرآنی می‌شود، منظور ناشران خصوصی است، زیرا در این میان ناشران دینی دولتی یا سازمانی هم هستند که شاید وضعیت نشر خوبی داشته باشند، اما به گفته علی حاجی‌تقی، عضو هیئت مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان قم به طور کلی وضعیت نشر دینی در قم به مراتب بدتر از سایر ناشران است. مشکل این ناشران علاوه بر تهیه کاغذ، در نسبت هزینه تمام شده کتاب به قیمت فروش نیز هست، زیرا این دسته از کتاب‌ها نسبت به سایر دسته‌ها از قیمت پایینی برخوردار هستند و مخاطبان نیز هزینه بالایی برای این کتاب‌ها پرداخت نمی‌کنند، شاید هم مخاطبان به قیمت پایین کتاب‌های دینی عادت کرده‌اند.
با توجه به اینکه شرایط تهیه کاغذ و چاپ برای همه ناشران یکی است و ناشران دینی از هیچ امتیازی برخوردار نیستند، بنابراین لازم است حمایتی ویژه از آنها انجام شود، زیرا این مسئله در کشوری که عنوان ام‌القرای اسلام را به یدک می‌کشد باید برای نه تنها نشر کتاب، بلکه نشر دین و معارف اسلامی و قرآنی برنامه مدونی داشته باشد و مسئله کاهش نشر کتاب در این حوزه را جدی بگیرد.