برپایی مسابقات غیرحضوری و به صورت ویدئوکنفرانس در بخش بانوان و ضبط در صدا و سیمای مراکز استان‌ها در بخش آقایان از بیان نقطه‌نظرات، پیشنهادها و انتقادها دور نماند و حواشی و دیدگاه‌های مختلفی را به همراه داشت. حال که رقابت‌های راه‌یافتگان به مرحله کشوری به پایان رسیده و حتی در بخش بانوان نیز نتایج اعلام و مرحله ضبط اجرا شده و تلاوت‌های بخش آقایان نیز به اتمام رسیده است، با مهدی قره‌شیخلو، رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه، به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید؛
ایکنا ـ در ابتدا گزارشی را از روند برگزاری چهل‌وسومین دوره مسابقات قرآن کریم به ویژه در دو مرحله شهرستانی و استانی در دو بخش بانوان و آقایان بیان کنید.
عرض سلام و ادب دارم خدمت همه قرآنیان عزیز کشور و آرزو می‌کنم در این شرایط همه جامعه قرآنی سالم و تندرست باشند. از ایکنا هم به دلیل اختصاص این وقت قدردانی می‌کنم. همان‌طور که همه قرآنیان کشور مستحضرند، مسابقات امسال، مانند خیلی از رویدادهای فرهنگی دیگر تحت‌الشعاع شیوع ویروس کرونا قرار گرفت. با وجود همه مشکلات، با بررسی‌های صورت گرفته و حمایت ریاست محترم سازمان اوقاف مقرر شد که مسابقات با رعایت دستورالعملهای بهداشتی برگزار شود.
واقعاً نگران شدم و احساس کردم که با فضای مناسبی که باید در شأن یک مسابقه قرآنی باشد، مواجه نیستیم. هدف ما از برگزاری مسابقات قرآن چیست؟ آیا هدف این نیست که در جامعه فضای قرآنی حاکم شود و ارزش‌های قرآنی مانند ایثار، گذشت، محبت، جوان‌مردی، اعتماد، پرهیز از سوء ظن و خیلی موارد دیگر مورد توجه قرار گیرد. آیا عزیزان قرآنی ما در رعایت این ارزش‌ها و پای‌بندی به آنها نسبت به دیگران اول‌تر نیستند.
ثبت‌نام متقاضیان از ابتدای ماه مبارک رمضان آغاز و به مدت چهل روز ادامه داشت. در مجموع حدود ۱۵ هزار نفر در رشته‌های مختلف ثبت‌نام کردند. مرحله شهرستانی به صورت تجمیعی برگزار شد، یعنی تعدادی از شهرستان‌های که به هم نزدیک بودند، تجمیع شدند، این کار باعث شد هم در هزینه‌ها صرفه‌جویی شود، هم تعداد شرکت‌کنندگان به حد نصاب لازم برای یک مسابقه در سطح شهرستان برسد. البته این کار به همه شهرستان‌ها اختصاص نداشت و با توجه به متقاضیان هر استان در برخی از شهرستان‌ها انجام شد. در مرحله استانی با آمادگی همکاران استانی مسابقات با شرایط و کیفیت قابل قبولی در همه استان‌ها برگزار شد. البته نحوه برپایی مسابقات با توجه به شرایط هر استان متفاوت بود، برخی به صورت حضوری، تعدادی به صورت غیرحضوری و برخی هم تلفیقی برگزار کردند. اختیار تعیین شیوه اجرا به خود استان‌ها واگذار شده بود تا با توجه به شرایط استان تصمیم‌گیری کنند.
ایکنا ـ تابستان امسال خبرها حاکی از برگزاری مرحله کشوری به صورت حضوری با رعایت پروتکل‌ها بود. چه شد که تغییراتی چون اجرای ویدئوکنفرانس و ضبط استودیویی را شاهد بودیم؟
برای جلوگیری از تجمع افراد، مقرر شد تا شرکت‌کننده‌ها به صورت گروهی و رشته‌ای در مسابقات حاضر شده و پس از اتمام هر رشته، با خروج این گروه، شرکت‌کنندگان رشته دیگر وارد شده و به رقابت بپردازند. در همین خصوص تمام هماهنگی‌های لازم صورت گرفته بود و کاملاً آماده برگزاری بودیم. ولی با کمال تأسف به یک‌باره با اوج‌گیری مجدد شیوع کرونا در کشور مواجه شدیم و براساس مذاکره مستقیم ریاست محترم سازمان اوقاف با وزیر محترم بهداشت، تصمیم بر این شد تا مرحله کشوری هم غیرحضوری برگزار شود که این تصمیم در درجه اول برای سلامتی شرکت‌کننده‌ها و در درجه بعدی برای مقابله با زنجیره انتقال این ویروس منحوس گرفته شد. با این تصمیم برای نحوه اجرای غیر حضوری بررسی‌ها و مشورت‌های زیادی صورت گرفت که در نهایت مسابقات در بخش بانوان از ۱۸ آبان سال جاری به مدت شش روز به صورت زنده و با استفاده از سیستم ویدئوکنفرانس با حضور ۱۴۵ نفر در رشته‌های مختلف برگزار و نتایج آن اطلاع‌رسانی شد. در بخش آقایان هم از ۱۷ آبان‌ماه طی چهار روز براساس هماهنگی‌های که از قبل با معاونت محترم امور استان‌های سازمان صدا و سیما انجام شده بود، تمامی شرکت‌کننده‌های آقا با حضور در استودیوهای صدا و سیمای مراکز استان‌ها به اجرای برنامه خود پرداختند که همه این برنامه‌ها یکسان ضبط شد و در این بخش ۲۵۶ نفر حاضر بودند.
برای ایجاد شرایط یکسان و نظارت بر انجام دقیق دستورالعملهای ابلاغیه به همه استان‌ها ناظر اعزام شد تا بر روند اجرای صحیح نظارت کاملی کنند. همچنین در همه استان‌ها یکی از حافظان کل قرآن کریم به عنوان هادی حفظ حضور داشت تا طبق دستورالعمل به صورت یکسان از شرکت‌کنندگان بخش حفظ سؤالات مربوطه را بپرسند.
با تلاش همه همکاران ستادی، استانی و همکاری بسیار خوب صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در استان‌ها بخش آقایان با کیفیت خیلی خوبی برگزار شد و هیچ گزارشی از عدم رعایت دستورالعمل‌ها به ستاد واصل نشد و همه ناظران محترم صحت و سلامت مسابقه را تأیید کردند که جا دارد از همه عزیزان به سهم خودم تشکر و قدردانی کنم.
ایکنا ـ امسال در ترکیب هیئت داوران در بخش بانوان شاهد افراد جدیدی بودیم.
بله، انتخاب داور برای قضاوت در مسابقات یکی از مشکلات جدی است، چون در این حوزه خیلی از نیروهای قرآنی نسبت به انتخابات اشکالاتی را مطرح می‌کنند که به نظر اینجانب بخش عمده‌ای از آن وارد است که بناست با اجرای طرح ساماندهی داوران این مشکل تا حد زیادی برطرف شود. امسال در مسابقات بانوان تلاش شد که ترکیبی از چهره‌های جدید و داوران باتجربه دعوت شوند. به هر حال در این حوزه باید به ظرفیت‌های جدید و نقش جوانان توجه بیشتری صورت گیرد. به یاری خدا با این نحوه انتخاب مسابقات کشوری بانوان به نحوه احسن داوری شد و نشان داد که به هر حال استفاده از چهره‌های جدید در امر قضاوت آسیبی را به وجود نخواهد آورد. البته در این مرحله مانند سنوات گذشته تعدادی از شرکت‌کنندگان محترم نسبت به امتیازات‌شان تقاضای تجدید نظر داشتند که همه آنها بررسی و فرصت لازم به شرکت‌کنندگان داده شد در این دوره از مسابقات، بلافاصله بعد از اجرای برنامه هر شرکت‌کننده کارنامه متسابق از طریق فضای مجازی برای ایشان می‌شد و هر شرکت‌کننده از زمان دریافت کارنامه حداکثر سی دقیقه وقت داشت تا تقاضای تجدید نظر داشته باشد. همان‌طور که توضیح دادم، این چرخه خیلی دقیق و با حوصله از سوی داوران محترم و عوامل اجرای انجام شد.
ایکنا ـ آیا با توجه به محدودیت‌های دوهفته‌ای، مسابقات آقایان طبق تاریخ اعلام از ۸ آذرماه پخش خواهد شد؟
طبق هماهنگی با شبکه قرآن و معارف سیما و رادیو قرآن قرار بود، مسابقات آقایان از ۸ آذرماه هر شب از ساعت ۱۸ لغایت ۲۳ پخش شده و داوران بخش آقایان به صورت زنده با حضور در محل برگزاری به داوری مسابقه اقدام کنند. از آنجا که با محدودیت‌های اعلامی هم در تردد داورانی که از استان‌ها باید در تهران حاضر می‌‌شدند و هم در تردد داخل شهر پس از ساعت ۲۱ محدودیت‌های اعلام‌شده، با مشورت مسئولان محترم شبکه و رادیو قرآن قرار شد، پخش مسابقه آقایان با یک هفته تأخیر و پس از اتمام محدودیت‌ها صورت گیرد. اگر با مشکل جدیدی مواجه نشویم، مسابقات آقایان از ۱۵ آذرماه، هر شب از طریق شبکه قرآن پخش می‌شود.
ایکنا ـ برخی از شرکت‌کنندگان، تقاضای مکرری را برای برگزاری فینال مسابقات به ویژه در رشته قرائت تحقیق دارند. با توجه به اعلام برگزاری یک مرحله از سوی مرکز، آیا احتمال برگزاری فینال وجود دارد؟
بارها تأکید کردم که شرایط امسال استثنایی است و همه تصمیمات باید متناسب با شرایط امسال اتخاذ شود. اینجانب سال‌ها سابقه حضور در مسابقات را هم به عنوان شرکت‌کننده و هم به عنوان داور داشته‌ام و دقیقاً می‌فهمم که انتظار دوستان قرآنی انتظار به جایی است، ولی باید توجه کنند، آیا شرایط امسال اجازه این کار را می‌دهد یا نه. توجه بفرمایید در بخش آقایان امکانات و هماهنگی‌های زیادی برای اجرای مرحله کشوری در استان‌ها و داوری آن در تهران بسیج شده است، اگر قرار باشد مرحله فینال برگزار شود، پس از اتمام داوری برنامه آقایان باید همه این امکانات در استان‌ها و تهران مجدداً بسیج شود تا با یک فاصله زمانی یک مرحله فینال برگزار شود که قطعاً این امکان وجود ندارد. لذا ضمن احترام به درخواست همه عزیزان به طور قطع مسابقات در یک مرحله برگزار می‌شود و اجرای مرحله فینال غیرممکن است.
در این دوره یکی از مشکلات‌مان این بود که هر تصمیمی گرفتیم یک عده اعتراض داشتند. در ابتدای سال وقتی هنوز مشخص نبود که مسابقات برگزار می‌شود یا خیر، یک عده مستمر نقد می‌کردند، که چرا برگزار نمی‌شود؟ وقتی تصمیم بر اجرا شد، یک عده معترض بودند، چرا در این شرایط مسابقات را برگزار می‌کنید؟ وقتی قرعه‌های مسابقات امسال زودتر از زمان برگزاری اعلام شد، یک عده اعتراض کردند که چرا زودتر اعلام شده است؟ وقتی در زمان برپایی، قرعه‌ها اعلام می‌شود، باز یک عده معترض هستند که با این روش فرصت مرور و تمرین کم است
در مورد جوایز هم عرض کنم، امسال جوایز از ۲۵ درصد تا ۱۵ درصد افزایش یافته به عنوان نمونه، جایز نفر اول حفظ قرآن سال گذشته ۱۰ میلیون تومان بوده و امسال به ۲۵ میلیون تومان افزایش یافته است، مقرر شده تا در هر رشته به پنج نفر جایزه اهدا شود. البته در بخش دعاخوانی به علت اینکه ۱۴ نفر در مرحله کشوری منتخب بودند به سه نفر اهدای جایزه خواهیم داشت. متسابقان محترم تأکید داشتند به علت یک مرحله‌ای بودن مسابقات و نزدیک بودن امتیازات تعداد بیشتری در هر رشته شامل اهدا جایزه بشوند. بنده با این استدلال عزیزان موافقم و در حال پیگیری موضوع هستم تا در صورت تأمین اعتبار لازم بتوانیم تعداد را بیشتر کنیم. اگر در این خصوص موفق شویم، حتماً اعلام خواهیم کرد. البته باید تلاش کنیم که هزینه‌های برگزاری این مسابقات هزینه‌های قابل دفاع باشد و باید در اسراف و ریخت و پاش جلوگیری کرد. امسال با تدابیری که اندیشیده شده و سبک برگزاری غیر ضوری مسابقات تقریباً هزینه مسابقات نسبت به سال گذشته، ۵۰ درصد کاهش داشته که این سیاست باید در آینده هم دنبال شود و در صورت برگزاری مسابقات به شکل حضوری هم هزینه‌ها باید متعادل و به دور از اسراف باشد.
ایکنا ـ بخشی از اعتراض شرکت‌کنندگان مربوط به تغییرات زیادی است که هر ساله با آن مواجه هستند. برای این تغییرات مکرر چه چاره‌ای را اندیشیده‌اید؟
اینجانب از ابتدای حضورم در این مسئولیت تأکید کردم که آئین‌نامه‌ها و دستورالعملهای مربوط به مسابقات با یک دوره زمانی سه تا پنج به صورت ثابت تصویب شود. تغییرات هر ساله در ضوابط واقعاً شرکت‌کنندگان را با مشکل مواجه می‌کند و این حرف درستی است، ولی واقعاً پیش‌بینی نمی‌کردیم که با این شرایط و گسترش این ویروس همه چیز تحت‌الشعاع قرار گیرد. به طور طبیعی امسال با این شرایط مجبور بودیم، برنامه‌ریزی کنیم، ولی اگر در سال آینده شرایط به حالت عادی برگردد، حتماً این سیاست اعمال خواهد شد و تغییرات هرساله ضوابط و آئین‌نامه‌ها جلوگیری خواهد شد.
ایکنا ـ شنیده‌ها حاکی از آن است که به علت روش جدید برگزاری مسابقات در سال جاری با توجه به شرایط موجود با حاشیه‌های هم مواجه بودید. چه پاسخی برای این حواشی دارید؟
سال‌ها در فضای مسابقات بودم. مسابقات هر سال با حاشیه‌هایی همراه است، ولی امسال چون در جزئیات کار قرار داشتیم، واقعاً نگران شدم و احساس کردم که با فضای مناسبی که باید در شأن یک مسابقه قرآنی باشد، مواجه نیستیم. من به برخی از این موارد اشاره می‌کنم. هدف ما از برگزاری مسابقات قرآن چیست؟ آیا هدف این نیست که در جامعه فضای قرآنی حاکم شود و ارزش‌های قرآنی مانند ایثار، گذشت، محبت، جوان‌مردی، اعتماد، پرهیز از سوء ظن و خیلی موارد دیگر مورد توجه قرار گیرد. آیا عزیزان قرآنی ما در رعایت این ارزش‌ها و پای‌بندی به آنها نسبت به دیگران اول‌تر نیستند.
در این دوره یکی از مشکلات‌مان این بود که هر تصمیمی گرفتیم یک عده اعتراض داشتند. در ابتدای سال وقتی هنوز مشخص نبود که مسابقات برگزار می‌شود یا خیر، یک عده مستمر نقد می‌کردند، که چرا برگزار نمی‌شود؟ وقتی تصمیم بر اجرا شد، یک عده معترض بودند، چرا در این شرایط مسابقات را برگزار می‌کنید؟ وقتی قرعه‌های مسابقات امسال زودتر از زمان برگزاری اعلام شد، یک عده اعتراض کردند که چرا زودتر اعلام شده است؟ وقتی در زمان برپایی، قرعه‌ها اعلام می‌شود، باز یک عده معترض هستند که با این روش فرصت مرور و تمرین کم است و دچار استرس و اضطراب می‌شویم. وقتی داوران همیشه یکسان هستند و از یک سری چهره‌های تکراری استفاده می‌شود، یک عده معترض هستند که چرا جوان‌گرایی نمی‌شود، وقتی چهره‌های جدید دعوت می‌شوند یک اعتراض می‌کنند که چرا از داوران با تجربه استفاده نشده است. وقتی جوایز از نظر کمی افزایش پیدا می‌کند، برخی اعتراض می‌کنند که کمیت افزایش یافته و تعداد جایزه‌بگیر کم شده است. به هر حال برای خود من خیلی عجیب بود که هر تصمیمی اتخاذ شد، بالاخره یک عده معترض هستند و این مسئله فضا را بسیار نامناسب می‌کند. با کمال تأسف بدتر از این موارد این است که برخی به خودشان اجازه می‌دهند با توجه به نظرات شخصی خودشان که آن را معیار درست می‌دادند از توهین، تهمت و قضاوت‌های نابجا دریغ نکرده و به دست‌اندرکاران مسابقه و داوران محترم بی‌احترامی کنند. آیا این انتظاری است که از یک رقابت قرآنی وجود دارد.
به نظر می‌رسد در دو دهه گذشته فقط روی تزئینات مسابقه برنامه‌ریزی و هزینه کردیم و خود شرکت‌کنندگان کمتر مورد توجه قرار گرفتند که به این وضعیت دچار شدیم. اینجانب به عنوان یک عضو کوچک جامعه قرآنی بارها اعلام کردم که هیچ علاقه و وابستگی به این مسئولیت نداشته و ندارم و هدفم، فقط خدمت به جامعه قرآنی است، ولی آیا می‌توان بدون حمایت جامعه قرآنی اشکالات را برطرف کرد، اگر ما فقط به دنبال امتیازات شخصی باشیم و منافع جمعی را در نظر نگیریم، واقعاً مشکلات مرتفع نمی‌شوند. بر فرض اگر دست‌اندرکاران مسابقه و داوران محترم صد در صد در کارشان دچار اشتباه شوند. آیا این مجوزی خواهد بود که این افراد مورد شماتت و حمله واقع شده و در برخورد با ایشان از حدود ادب و نزاکت خارج شد. به هر حال بنده ضمن احترام به همه دوستان قرآنی از انتقادات سازنده و اصلاح‌گرایانه استقبال می‌کنم و در حد وسع و امکان وظیفه خود می‌دانم این نظرات را مورد توجه قرار دهم، ولی به هیچ وجه اجازه نمی‌دهم که برخی برای رسیدن به اهداف شخصی خودشان همه چهارچوب‌ها و حریم‌های اخلاقی را نقض کنند. از خداوند متعال عاجزانه درخواست می‌کنم که به همه ما توفیق فهم و عمل به آیات نورانی قرآن کریم را عنایت فرمایند.
گفت‌وگو از سمیرا انصاری