به گزارش مبشرین به نقل از ایکنا، بیش از دو دهه از اولین روزی که مؤسسات قرآنی کار خودشان را آغاز کرده‌اند، می‌گذرد، اما به ندرت پیش آمده که اهداف، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هایی که در رابطه با مؤسسات تدوین شده، مورد بازنگری قرار گیرد.همچنین هم‌اکنون بیشترین کاری که مؤسسات درگیر آن هستند، برگزاری کلاس‌های روخوانی و روان‌خوانی قرآن است که به نظر نمی‌رسد، عاملی اساسی در ترویج گفتمان قرآنی باشند.
در رابطه با رسالت مؤسسات قرآنی و ضرورت بازنگری در اهداف آن، با سیدفخرالدین اسماعیلی، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت‌وگو داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
ایکنا ـ فعالیت تعداد زیادی از مؤسسات قرآنی به روخوانی و روان‌خوانی منحصر شده، آیا به این طریق می‌توان مدعی گسترش گفتمان قرآنی باشیم؟
رویکرد ما نیز همین است، در بحث ساماندهی مؤسسات و شعب آنان، به سمتی می‌رویم که بار تبلیغی ـ ترویجی مؤسسات بیشتر شود. در جلسه اخیر هیئت رسیدگی به امور مؤسسات عضو وزارت ارشاد، نیز برای اعطای مجوز به مؤسساتی که یا خودشان درخواست داده‌اند یا مستعد داشتن مجوز تبلیغی ـ ترویجی هستند، همت کردیم.
رویکرد ما از آموزش عمومی به سمت تبلیغ و ترویج تغییر کرده است. دوستان در اداره‌کل تبلیغ و ترویج معاونت قرآن وزارت ارشاد نیز به‌دنبال فعال‌سازی مؤسسات تبلیغی و ترویجی در کشور هستند که از طریق حمایت‌های خاص بتوانیم، فعلاً در هر استان یک مؤسسه تبلیغی و ترویجی داشته باشیم و در فاز‌های بعدی آن‌ها را از لحاظ کمی و کیفی پربارتر کنیم. قطعاً باید با رویکرد‌های نوین تبلیغی و ترویجی این گفتمان را تقویت کرد.
ایکنا ـ تقریباً دو دهه از فعالیت‌های مؤسسات قرآنی می‌گذرد، آیا وقت آن نرسیده تا بازتعریفی در اهداف و آیین‌نامه مؤسسات صورت گیرد؟
در بازدید‌ها به این نتیجه رسیدیم که هزار مؤسسه قابل حمایت داریم که باری را به دوش می‌کشند و در جامعه فعالیت دارند. در کنار این هزار مؤسسه، شعب برخی از مؤسسات بزرگ را نیز داریم که حدود ۷۰۰ شعبه هستند؛ البته تعریف شعبه از این بعد تغییر خواهد کرد، آیین‌نامه‌ای را برای اینکه شعب را ساماندهی کنیم تدوین کرده‌ایم.
تقسیم‌بندی مؤسسات و تعریف مؤسسات را تغییر داده‌ایم. پیش از این مؤسساتی داشتیم که در چهار گروه آموزش عمومی، آموزش تخصصی، تبلیغ و ترویج و مشاوره فعالیت می‌کردند، اما در آیین‌نامه جدید ـ که از سال ۱۴۰۰ اجرایی خواهد شد، پیش‌نویس آن به استان‌ها ارسال شده، نظرات استان‌ها اخذ شده، تقسیم‌بندی نیز آماده ابلاغ به استان‌هاست و تقسیم‌بندی شقوق مختلف یک مؤسسه، در نظر گرفته شده است.
از آموزش عمومی و آموزش تخصصی تعاریف جدیدتری کردیم. تبلیغ و ترویج نیز شقوق مختلفی دارد، فعالیت‌های فرهنگی، هنری، انتشاراتی، پژوهشی، کارهای نرم‌افزاری و گرافیکی همه اینها در تعریف مؤسسه تبلیغی و ترویجی می‌گنجد.
در تقسیم‌بندی جدید یک سری مؤسسات مدیریتی نیز تعریف کردیم که صرفاً به کار مدیریت امور قرآنی خواهند پرداخت و پشتیبان سایر مؤسسات خواهند بود. صرف داشتن قرآن‌آموز ملاک اینها نیست و اینها باید پشتیبان سایر مؤسسات باشند. نه تنها بازنگری، بلکه بازمهندسی شده و شرح وظایف و نوع فعالیت مؤسسات دیده شده است. امیدواریم که تا پایان فصل پاییز، آیین‌نامه‌ها را به استان‌ها ابلاغ کنیم و اگر پیشنهادات و یا انتقاداتی هست اعمال کنیم.
ایکنا ـ اگر پالایش و سنجشی از فعالیت دو دهه‌ای مؤسسات داشته باشیم، آیا می‌توان گفت مؤسسات به اهدافی که تاکنون برای آن‌ها تعیین شده رسیده‌اند؟
در ابتدا مروری بر اهدافی که تاکنون برای مؤسسات تعیین شده، می‌کنیم. گسترش گفتمان قرآنی و نهادینه‌سازی معارف ناب قرآن و عترت در جامعه، مهم‌ترین اهدافی است که برای مؤسسات قرآنی تعریف شده و این مهم‌ترین رسالت آنان است، طبیعتاً وقتی می‌گوییم معارف ناب، معارف اخلاقی، رفتاری و ... را نیز دربرمی‌گیرد، صرف برداشت و تلقی از اینها مد نظر نیست، بلکه کاربست آن‌ها مورد توجه است که طبیعتاً گسترش اخلاق اسلامی است.
در سال ۹۹ و اواخر سال ۹۸ به دلیل شیوع کرونا نتوانستیم بر مؤسسات قرآنی نظارت شایسته‌ای داشته باشیم. هم‌اکنون نیز فعالیت مؤسسات راکد است. البته با توجه به نظارت‌های میدانی که پیش از شیوع کرونا صورت گرفته، مؤسسات را به سه سطح تقسیم کرده‌ایم؛ این سه سطح شامل سطوح فعال، نیمه فعال و راکد است. فعال‌ها، احصا شده که برآیند آن براساس فرم‌های ارزیابی ناظران ما در نظارت‌های میدانی است.
ایکنا ـ موفقیت مؤسسات در این زمینه چقدر بوده است؟
بخشی از مؤسسات واقعاً فعال بوده و کارشان را خوب انجام داده‌اند و در رسیدن به اهدافی که از قبل نیز در سیاست‌های وزارتخانه و معاونت بود، موفق بودند و آن مؤسسات را «فعال» معرفی کردیم که حدود هزار مؤسسه فعال در زیرمجموعه معاونت قرآن وزارت ارشاد داریم که در سال ۹۹ از آن‌ها حمایت کردیم؛ البته قطعاً حمایت‌ها به اندازه سطح فعالیت‌ها نبوده است.
در بازدید‌ها به این نتیجه رسیدیم که هزار مؤسسه قابل حمایت داریم که باری را به دوش می‌کشند و در جامعه فعالیت دارند. در کنار این هزار مؤسسه، شعب برخی از مؤسسات بزرگ را نیز داریم که حدود ۷۰۰ شعبه هستند؛ البته تعریف شعبه از این بعد تغییر خواهد کرد، آیین‌نامه‌ای را برای اینکه شعب را ساماندهی کنیم، تدوین کرده‌ایم. شعب مؤسسات نیز به کمک آمده‌اند و خلأ فقدان مؤسسه را در اقصی نقاط کشور پر کرده و به ترویج و تبلیغ معارف قرآن و عترت کمک کرده‌اند.
ایکنا ـ در صحبت‌هایتان اشاره داشتید که فعالیت مؤسسات راکد است. چرا مؤسسات در برابر شرایط انعطاف ندارند؟ و آیا ابتکار و نوآوری برایشان امتیازی محسوب می‌شود؟
معمولاً مؤسساتی به سمت رکود رفته‌اند که برنامه یا پشتوانه مالی نداشته‌اند یا در برخی از مناطق کم‌برخوردار مستقر بوده‌اند. مؤسساتی که در مناطق کم‌برخوردار نبودند و پشتوانه داشتند به کارشان ادامه داده‌اند؛ اما مشکل عمده مؤسساتی که نتوانستند در شرایط کرونایی خود را وفق بدهند، نبودن زیرساخت‌ها بود. دسترسی به شبکه اینترنت مطلوب نداشتند، همچنین آموزشهای لازم مجازی نیز از قبل به مربیان و قرآن‌آموزان داده نشده بود. در مورد دانش‌آموزان و اولیاء نیز زمان برد تا با این شرایط کنار بیایند آن هم به حسب این بود که آموزشهای مدارس، نسبت به مؤسسات قرآنی، آموزشهای رسمی‌تری هست و به این خاطر، اولیاء به سمت آن رفته‌اند.
به‌دنبال این هستیم که در آینده‌ای نزدیک زیرساختی را فراهم کنیم تا مؤسسات بتوانند آموزش مجازی را ارائه دهند. البته پیش از این نیز بخشنامه‌ای را به استان‌ها مبنی بر اینکه مؤسساتی که مایل هستند از سامانه مدیریت آموزش یا همان lms استفاده کنند، ما بخش عمده هزینه را تقبل می‌کنیم، ارسال کرده‌ایم. مقرر بود در هر استان، یک سامانه lms مستقر کنیم، سایر مؤسسات نیز اگر مایل بودند از آن استفاده کنند، اما استقبال چندانی ندیدیم. این سامانه زیرساخت و نیروی فنی می‌خواهد، علاوه بر آن باید مدیرعامل و هیئت مدیره مؤسسه به آن احساس نیاز کنند.
نتوانستیم هدف مورد نظر را در بحث استقرار سامانه lms در استان‌ها محقق کنیم؛ بنابر این تصمیم گرفتیم تا زیرساخت را برای تمام مؤسسات فراهم کنیم، برای همه دسترسی ایجاد کنیم و به تمامی مؤسسات نیز آموزش بدهیم تا زیرساخت را فراهم کنند. مکاتباتی نیز با مراجع ذی‌ربط انجام شده، امیدوارم به‌زودی خبر دسترسی مربیان و مؤسسات قرآنی را به سامانه‌های برخط آموزش مجازی خدمت همه کسانی که دغدغه کار قرآنی دارند، اعلام کنیم.
ایکنا ـ مدیران مؤسسات تسهیلات کرونایی را دریافت کرده‌اند، اما مدیران خانه‌های قرآن تسهیلاتی دریافت نکرده‌اند. آیا حمایت‌ها برای همه نبوده است؟
خانه‌های قرآن از مراکز زیرمجموعه سازمان تبلیغات اسلامی هستند و چون در بحث تسهیلات کرونایی از بودجه دستگاهی استفاده شد یک‌ونیم میلیون تومان بلاعوض به تمام مؤسسات فعالمان پرداخت کردیم؛ اما در عین حال یک کار ملی و بین دستگاهی کردیم و آن هم اینکه تسهیلات چهار درصدی برای تمامی مؤسسات در نظر گرفتیم. کل تسهیلات ۲۰ میلیارد تومان است، تسهیلاتی است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تمامی صنف‌های فرهنگی و هنری در نظر گرفته است که بخشی از این تسهیلات نیز طبیعتاً به حوزه قرآن و عترت اختصاص پیدا می‌کند.
ایکنا ـ هر مؤسسه تا چه سقفی میتواند از این تسهیلات استفاده کند؟
معمولاً مؤسساتی به سمت رکود رفته‌اند که برنامه نداشته‌اند یا در برخی از مناطق کم‌برخوردار مستقر بوده‌اند یا پشتوانه مالی نداشته‌اند. مؤسساتی که در مناطق کم‌برخوردار نبودند و پشتوانه داشتند به کارشان ادامه داده‌اند؛ اما مشکل عمده مؤسساتی که نتوانستند در شرایط کرونایی خود را وفق بدهند نبودن زیرساخت‌ها بود.
کارگروهی در اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها مستقر است و متشکل از رئیس گروه قرآن و عترت، نماینده سازمان تبلیغات اسلامی و نماینده اتحادیه استانی است. این کارگروه طرح‌های توجیهی مؤسسات را برای دریافت تسهیلات دریافت، آن‌ها را بررسی می‌کند و متناسب با طرح توجیهی تسهیلات به آن‌ها تعلق می‌گیرد. البته عدد تخصیص‌یافته به استان‌ها محدود است؛ اما کمتر از ۵۰۰ میلیون تومان به استان‌ها تخصیص نداده‌ایم. کارگروه اگر به نتیجه برسد که مؤسسه‌ای به مبلغ بیشتری نیاز دارد، تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان میتواند با تسهیلات مؤسسه‌ای که در سامانه تحفه، ثبت نام کرده است، موافقت کند. دریافت تسهیلات بالای ۱۰۰ میلیون تومان در اختیار ستاد معاونت است که شامل مؤسسات خاصی می‌شود که شعب متعددی در اقصی نقاط کشور دارند، حافظان و قاریان متعددی تربیت کرده و رسالت خود را به نحو احسن انجام داده‌اند و در واقع فراتر از توان خودشان کار کرده‌اند.
ایکنا ـ هدایت جامعه به سمت فرهنگ انتظار نیز یکی از اهدافی است که در آیین‌نامه مؤسسات قرآنی ذکر شده، به این مقوله چه توجهی شده است؟
در حوزه فعالیت‌های عترت، بحث بعثت، غدیر، عاشورا، امام رضا(ع) و انتظار را داریم و به‌طور ویژه روی دو کتاب نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه سرمایه‌گذاری کرده‌ایم. امسال معاونت قرآن و عترت تصمیم گرفته که پایتخت نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه را برای اولین بار در کشور مشخص کند. پایتخت نهج‌البلاغه کاشان تعیین شده ولی پایتخت صحیفه سجادیه به‌زودی اعلام می‌شود. می‌خواهیم پایتخت هر سال در یک شهری باشد. قرار است که پایتخت نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه و شهر قرآن به‌صورت گردشی در کل کشور بچرخد.
بحث انتظار طبیعتاً در حوزه فعالیت‌های عترت می‌گنجد. بخشی از مؤسسات ما به‌طور خاص در حوزه عترت کار می‌کنند، حتی نام آن‌ها نظیر موعود، انتظار یا انتظار موعود به نام فعالیت‌های حوزه عترت‌شان گره خورده است. این اتفاق دارد می‌افتد، هدایت جامعه و ترویج آموزه‌های ناب و معارف ناب در بحث انتظار از سوی برخی از مؤسسات انجام می‌شود.
گفت‌وگو از لیلا شرف