به گزارش مبشرین به نقل از ایکنا؛ مؤسسات مختلفی در ایران و دیگر کشورها با رویکردهای متفاوت به فعالیت مشغول هستند. زمینه فعالیت هر یک از آنها می‌تواند مختلف از دیگری باشد؛ فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و ... ؛ در کنار همه این موضوعات، مؤسساتی نیز هستند که با نیت خداپسندانه فعالیت می‌کنند که از آن جمله می‌توان به مراکز خیریه اشاره کرد.
ارائه خدمات فرهنگی، آموزشی و اجتماعی به افراد نیازمند، یکی از اقدامات این گونه مؤسسات به شمار می‌رود. در این راستا می‌توان به مؤسسه‌ای اشاره کرد که از سوی امام موسی صدر راه‌اندازی شده است. این مؤسسه علاوه بر فعالیت‌های اجتماعی، رویکرد فرهنگی ـ آموزشی نیز دارد و شعبه‌ای از آن در ایران به فعالیت مشغول است. به همین مناسبت درصدد برآمدیم تا با نجاد شرف‌الدین، مدیرکل مؤسسات امام موسی صدر در لبنان درباره بخش خیریه و فعالیت‌های اجتماعی مؤسسه امام موسی صدر در لبنان گفت‌وگو کنیم. متن این گفت‌وگو از نظرتان می‌گذرد؛
ــ این مؤسسه فعالیت خود را از چه زمانی شروع کرده است؟
امام موسی صدر در انتهای سال ۱۹۵۹ میلادی به لبنان آمد. وی، فعالیت خیریه در این کشور را دنبال می‌کرد و سعی داشت در مؤسسه‌ای که راه‌اندازی کرده است، این گونه فعالیت‌ها را توسعه دهد. امام در سال ۱۹۶۳ مسئولیت مدیریت بخش بانوان این مؤسسه را به خواهرشان، رباب صدر واگذار کرد.
لبنان شهر اجداد امام موسی صدر است. علامه سیدعبدالحسین شرف‌الدین پس از دیدار با سیدموسی صدر که دوران جوانی را سپری می‌کرد، معتقد بود که این سید می‌تواند جانشین وی در لبنان و به ویژه شهر صور باشد. امام صدر با ورود به این کشور، فعالیت خود را آغاز کرد و درصدد آن بود که فعالیت‌های خیریه‌ای را که علامه شرف‌الدین آغاز کرده است ادامه دهد. این فعالیت‌ها به تدریج گسترش پیدا کرد و از آنچه که در ذهن بود نیز توسعه بیشتری یافت. ناگفته نماند که تأسیس سازمان‌های خیریه، یکی از دغدغه‌های امام صدر بود. ایشان مراکز آموزشی و تشکیلاتی و اجتماعی بسیاری تأسیس کردند.
از آن زمان تاکنون، بسیاری از خیّران، مومنان و مریدان روش و سیره امام صدر، در کنار خواهر ایشان تلاش کردند تا فعالیت‌های این مؤسسه را ادامه و ارتقاء دهند.
در سال ۱۹۷۸ و پیش از آن که امام موسی صدر ربوده شود، نیروهای رژیم اشغالگر فلسطین حملات وحشیانه‌ای به مناطق جنوب لبنان کردند. بمباران‌های شدید سبب شد که بسیاری از خانواده‌های لبنانی از شهر و خانه خود آواره شوند. تعداد بسیاری از پدرها و مادرها کشته شدند. در آن دوران، امام صدر مسئولیت ایتام را برعهده گرفت. دختران در بخشی از مؤسسه به نام مدینة‌الزهراء(س) تحت سرپرستی رباب صدر قرار گرفتند. پسران یتیم نیز در ساختمان دیگری نگهداری می‌شدند که امام صدر، آنها را با اجازه آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی خویی در آنجا مستقر کرده بود. موسوی خویی، مؤسسه «مبرة‌الامام الخویی» را در بیروت تأسیس کرده است.
ــ در کنار فعالیت‌هایی که پیش از این در مؤسسه انجام می‌دادید، اکنون چه اقدامات جدیدی افزوده شده است؟
مؤسسات امام موسی صدر امروز سه بخش اساسی دارد؛ تعلیم و تربیت و آموزش و دارالایتام، بخش نخست آن است؛ مدارس فنی و حرفه‌ای و پرستاری، دومین بخش این مؤسسات به شمار می‌رود و بخش سوم، بخش بهداشت و درمان است که شامل درمانگاه‌های متعدد می‌شود و عبارتند از هفت درمانگاه در مناطق مختلف جنوب لبنان و نیز یک درمانگاه سیار. این درمانگاهها همگی از صیدا تا مرز لبنان و فلسطین استقرار دارند.
ــ لطفاً درباره بخش نخستی که امام صدر تأسیس کردند بیشتر توضیح بدهید.
بخش نخستی که امام صدر تأسیس کردند «بیت الفتاه» یا خانه دختران نام دارد. در گذشته، بانوان فعال در این حوزه به زنانی که در جنوب لبنان و روستاها بودند، سواد و ریاضیات آموزش می‌دادند. بر این اساس، نهضت سوادآموزی و ارتقای توانایی بانوان راه‌اندازی شد و امام صدر، این فعالیت را از همان اوایل شروع به کار مؤسسات آغاز کرد. این گونه فعالیت‌ها امروز تحت نام ارتقای توانایی بانوان مطرح است و امام صدر ۵۰ سال یا ۶۰ سال پیش، آن را آغاز کرد. نخستین زنان در این راه، خواهر وی و مادر من بودند که در این راه با امام صدر همراهی کردند و توانی‌هایشان را ارتقاء دادند.
پس از ربوده شدن امام موسی صدر، بخش‌هایی که خانم رباب صدر به فعالیت در آنها مشغول بود، به ویژه خدمات ارتقای توانایی بانوان، زیر نظر جمعیت مؤسسات امام موسی صدر قرار گرفت که من خود شاهد مراحل سختی که گذراند بودم، چون من از دوران کودکی تا به امروز در این مؤسسات زندگی کرده‌ام و خاطرات بسیاری از آنجا دارم. خوشحالم که توفیق داشتم که عضو این مؤسسات و خانواده بودم. مادرم را به یاد می‌آورم که چطور در این مرکز کار می‌کرد. از سال ۲۰۰۰ میلادی و ۱۸ سال پیش، فعالیت کاری خود را در این مؤسسه شروع کردم. در ۲۰۱۱ هیئت مدیره مؤسسات از من خواستند که مدیریت مؤسسات را برعهده بگیرم.
این مؤسسات به تدریج بزرگ و بزرگتر شد. هنگامی که امام صدر در لبنان بود، بخشی به عنوان مدرسه پرستاری تأسیس کرد که هنوز به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
هر بخش از این مؤسسات دنیایی است و فعالیت‌های خاص خود را دارد. دختران ۵ ساله ما در پیش‌دبستانی آموزش می‌بینند. جالب است بدانید که سطح آموزش در پیش‌دبستانی به گونه‌ای است که برخی از مردم درخواست می‌کنند تا کودکان آنها نیز که از قشر متمکن جامعه هستند و جزء ایتام و فقرا به شمار نمی‌آیند، در این بخش تحصیل کنند که با پرداخت هزینه اندکی، آنها را ثبت‌نام می‌کنیم. گفتنی است که مدیریت مؤسسات هم از حضور کودکان خانواده‌های متمکن استقبال می‌کند، با این هدف که بتواند فضای شاداب‌تری برای کودکان تحت سرپرستی خود فراهم آورد.
ــ آیا این فعالیت‌ها، نگاه ویژه‌ای نیز به فعالیت این دختران دارد؟
دختران ما از ۵ سالگی در مؤسسه تحت آموزش قرار می‌گیرند و این خدمات تا دوران دانشگاه ادامه پیدا می‌کند. علاوه بر آموزش و پرورش روزانه و تفریح و ...، فعالیت اصلی همکاران ما بازدید از خانه ایتام است. بر این اساس می‌توان فعالیت‌های عمیق بسیاری در منزل کودکانی که یکی از والدین آنها در قید حیات است یا با خاله، عمه و ... زندگی می‌کنند، کارهای عمیق تربیتی انجام داد. اقدامات و فعالیت در منزل کودکان تحت سرپرستی موسسه از اساسی‌ترین فعالیت‌های ماست؛ زیرا این احتمال وجود دارد که تعلیمات و برنامه‌های آموزشی و تربیتی کودکان در مدرسه، در منازل با مشکل و تزلزل روبرو شود. این کودکان زندگی سختی دارند. بر همین اساس لازم است که ادامه آموزش در منازل آنها انجام شود.
حتی وقتی دختران این مؤسسه بزرگ می‌شوند، خدمات خیریه و فی سبیل‌الله ما ادامه پیدا می‌کند. گاه دختران به بخش آموزش فنی حرفه‌ای ملحق می‌شوند و یا به دانشگاه بیروت می‌روند و در این دوران نیز خدمات مؤسسه ادامه پیدا می‌کند.
یک نکته مهم دیگر که مایل هستم مطرح کنم این است که فعالیت‌های مؤسسات خیریه امام موسی صدر، فعالیت‌های دیگر مؤسسات لبنان را نیز ارتقاء داده است. پیش از این، دارالایتام در داخل محل مؤسسات بود و خدمات سرپرستی در خود محل ارائه می‌شد، اما به تدریج و از حدود یازده سال پیش، سرپرستی دختران در منزل ایشان آغاز شد. البته این کار فقط در منازلی انجام می‌شود که فضای مناسبی برای رشد دختران داشته باشد.
در این برنامه، دختر از صبح اول وقت به مؤسسه می‌آید و فعالیت‌هایی چون صرف صبحانه، حضور در کلاس، صرف نهار، انجام تکالیف و امور پزشکی در این مکان انجام می‌شود و فقط برای خواب به منزل خود می‌رود. این کار برای تأمین سلامت روانی دختران تنظیم شد که در فضای منزل خود نیز حضور داشته باشند و از دیدن مادر، پدر، خواهر و برادر خود محروم نباشند. این کاری است که ما از چندین سال پیش شروع کردیم و به نوعی پیشرفت در کارهای اجتماعی و خیریه به شمار می‌آید. امروز سازمان یونیسف و وزارت امور اجتماعی از مؤسسه ما الگو می‌گیرند که این طرح را در دیگر نقاط لبنان اجرا کنند.
ــ آیا فعالیت‌های قرآنی نیز در مؤسسات امام موسی صدر انجام می‌شود؟
بله. جمعیت‌های قرآنی بسیاری در لبنان هستند. مسابقات بسیاری نیز در حوزه قرآن کریم برگزار می‌شود که رویکرد ملی دارد و تلاش می‌کنیم که آنها را طی دو، سه سال آینده بین‌المللی کنیم. همچنین طی امسال سطح برگزاری مسابقات قرآن را افزایش داده‌ایم. درصدد هستیم هزینه رفت و آمد اساتید قرآن را تأمین کنیم تا در صورت لزوم، اگر استادی بخواهد طی روز، چند بار به شهر صور بیاید و آموزش دهد، مشکلی وجود نداشته باشد. برخی خیّران هم هزینه‌های این فعالیت را تقبل کرده‌اند. امیدوارم که در این زمینه نیز اقدامات اساسی داشته باشیم.
ــ در حوزه آموزشی صحبت‌های بسیاری را مطرح کردید. آیا آموزش قرآن را نیز در حوزه فعالیت‌های خود دارید؟
بله. در مؤسسه از آموزش مسائل دینی به کودکان شروع می‌کنیم و به تدریج، قرآن را نیز تعلیم می‌دهیم. ما از امام صدر و رباب صدر یاد گرفتیم که دینداری، رسیدگی به مردم است و در کنار آن، نماز و روزه و دعا، دو بال هستند که به ما در این راه کمک می‌کنند.
تلاش می‌کنیم که دروس مؤسسه رویکرد دینی و اخلاقی داشته باشد و در قالب‌های پاورپوینت، انیمیشن و قصه به کودکان آموزش داده شود. سال‌هاست که قرآن را به کودکان مؤسسه آموزش می‌دهیم. البته امسال در نظر داریم این سطح را ارتقاء دهیم.
ــ چگونه می‌خواهید این گونه فعالیت‌ها را ارتقاء دهید؟
در این راستا به تدریج شرایطی را فراهم می‌کنیم که آموزش برای همه اهالی منطقه را در برنامه خود داشته باشیم و به تاسیس مراکز قرآنی بپردازیم. در آموزش‌ها، همه مسائل و مبانی مرتبط با قرآن، همچون شرح، تفسیر و ... را که ریشه در قرآن کریم دارند آموزش می‌دهیم. دغدغه ما این است که در مفاهیم قرآنی نیز تعمق کنیم و همه ما و همکاران‌مان هم از این آموزش‌ها استفاده کنند.
ــ از دیگر فعالیت‌های آموزشی و اجتماعی مؤسسه برای ما بگویید.
از جمله فعالیت‌های ما افزودن رشته‌های فنی و حرفه‌ای جدید است. پیش از این به آموزش خیاطی می‌پرداختیم. امروز در حوزه عکاسی، طراحی گرافیک، کامپیوتر و دیگر رشته‌ها نیز فعالیت می‌کنیم. این فعالیت‌ها با گذر زمان توسعه پیدا می‌کند.
سالیانه حدود ۶۰ هزار نفر در مراکز بهداشتی درمانی مؤسسات امام موسی صدر درمان می‌شوند. علاوه بر لبنانی‌ها، پناهندگان سوری نیز تحت درمان قرار می‌گیرند. این خدمات صرفاً برای دختران مؤسسه نیست، بلکه برای همه جامعه است که فقیر و کم‌توان هستند. این درمانگاهها در روستاها قرار دارند.
در لبنان نگاه بسیار مطلوبی نسبت به امام موسی صدر و رباب صدر وجود دارد. مردم این کشور فعالیت و عملکرد مؤسسه را می‌پسندند، قبول دارند و به آنها احترام می‌گذارند. نکته مهم در این رابطه که سبب چنین بازخوردی شده، آن چیزی است که امام صدر به ما یاد داد که چطور با مردم بوده و انسان باشیم. ما فقط به این موضوع نگاه می‌کنیم که یک انسان در برابر ماست و باید به او احترام گذاشت و کمک کرد. ما به هیچ نکته دیگری در وجود افراد نگاه نمی‌کنیم. امام موسی صدر نیز از اجداد خود آموخت که همه ما انسان هستیم و باید به همنوعان خود رسیدگی کنیم.
ــ در سابقه فعالیت این مؤسسه، انجام فعالیت‌های خیریه نیز دیده می‌شود؛ در این باره توضیح بفرمایید.
از جمله این گونه فعالیت‌ها می‌توان از برپایی مراسم افطار در مؤسسه یاد کنم که بیش از هزار یتیم از اقشار، ادیان و مذاهب مختلف لبنان در آن حضور پیدا می‌کنند. کودکان تئاتر بازی می‌کنند و به سرودخوانی می‌پردازند. ما نیز برای همگی هدیه می‌گیریم. از همه مهمتر کودکان در این مراسم‌ها می‌آموزند که با یکدیگر رابطه انسانی و درست برقرار کنند.
رباب صدر همیشه در دسترس و همراه این کودکان و افرادی هستند که دوران کودکی خود را در مؤسسه گذرانده‌اند و با ایشان ارتباط برقرار کرده و صحبت می‌کند. این رفتار برای من تعجب‌آور و البته آموزنده است؛ بارها دیده‌ام که حتی با دخترانی که از مؤسسه فارغ‌التحصیل شده، ازدواج کرده و اکنون دارای فرزند شده‌اند و با کودکان خود به مؤسسه می‌آیند، ارتباط برقرار می‌کند و ساعاتی را با آنان می‌گذراند تا درباره زندگی، خانواده و کودکان آنها اطلاعات به دست آورد و در صورت نیاز به راهنمایی و کمک، اقدام کند.
ــ برنامه‌ها و خدماتی که تاکنون گفته شد، مخصوص به کودکان بالای ۵ سال بود. آیا کودکان خردسال و زیر ۵ سال را نیز تحت سرپرستی و خدمات‌دهی دارید؟
بله. مرکزی به نام «ECIL» که حمایت از کودکان خردسال است، زیر نظر مؤسسات امام موسی صدر در بیروت فعالیت می‌کند که کار خود را از ۷ سال پیش شروع کرد. در این مرکز، به نوزادان تا سن سه سالگی و آن گروه از کودکانی که نیازهای ویژه دارند، رسیدگی می‌شود. این کودکان مبتلا به سندروم داون یا اوتیسم هستند و یا مشکلات حسی، حرکتی و رفتاری دارند. مرکز «اسیل» به این گروه از کودکان که نیازهای ویژه دارند، خدمات مشاوره روزانه ارائه می‌دهد. مؤسسه مشابه دیگری در لبنان وجود ندارد که چنین خدماتی را از صفر تا صد ارائه کند. این مرکز خدمات میان‌رشته‌ای و چندرشته‌ای ارائه می‌کند. در این مرکز، خدمات بسیاری به کودکانی که محلی را برای معالجه ندارند، ارائه می‌شود.
راه‌اندازی و توسعه این مؤسسات، تحولات اساسی در جامعه لبنان ایجاد کرده است. این تحول به ویژه برای خانواده‌هایی که فرزندانشان استثنایی هستند ظهور و بروز بیشتری دارد.
ــ هزینه مؤسسه را چطور تامین می‌کنید؟
در حدود ۶۷ درصد هزینه‌ها از کمک‌های مالی افراد خیّر تامین می‌شود و خیّرانی که کفالت دختران مؤسسه ما را پرداخت می‌کنند. منظور من از کفالت این است که فرد یا افرادی می‌توانند کفالت یک یا چند یتیم مشخص را به عهده بگیرند. در کنار این کمک‌ها، تلاش می‌کنیم که تولید یا خدمتی برای فروش داشته باشیم. برای مثال رستورانی داریم در شهر صور که همه مردم می‌توانند از خدمات آن استفاده کنند و در آنجا غذا بخورند؛ در عین حال، دختران بخش فنی حرفه‌ای در رشته آشپزی و شیرینی‌پزی در این رستوران آموزش می‌بینند.
همچنین در حوزه صنایع دستی فعال هستیم و کارگاه و تولیداتی را در حوزه قالیبافی، نقره‌سازی، صابون‌سازی و بازیافت کاغذ و ... داریم که تولیدات این بخش را به صورت صنایع دستی و هنری به فروش می‌رسانیم. البته در کنار این گونه فعالیت‌ها به تدریج به سمت تزئین جواهر، شیشه هنری و مجسمه‌سازی رفتیم. این گونه صنایع از قدیم در لبنان وجود داشته است و ما سعی می‌کنیم آنها و دیگر فرهنگ‌های معنوی را احیا کنیم.