به گزارش مبشرین به نقل از ایکنا، نهم مردادماه در تقویم رسمی ایران به نام روز ملی اهدای خون نامگذاری شده است. سازمان انتقال خون ایران در مرداد ۱۳۵۳ با هدف سامان بخشیدن به وضع آشفته خون رسانی و به منظور ترویج فرهنگ اهدا، تهیه و تأمین خون و فراوردههای سالم و مطمئن و رایگان برای رفع نیاز بیماران نیازمند به ویژه مبتلایان به تالاسمی، هموفیلی و لوسمی راهاندازی شد.
اهدای خون در گذر تاریخ
اهدای خون در تاریخ علم پزشکی سرنوشت جذابی دارد. آن زمان که ویلیام هاروی در سال ۱۶۱۶ جریان خون در بدن را کشف کرد، بزرگترین طبیبان هم عصرش نیز پیشبینی نمیکردند این کشف سرآغاز چه تحولاتی در آینده علم پزشکی و به ویژه در طی ۴ قرن بعد رقم بعد شود؛ چرا که منجر به درمان بسیاری از بیماریها و جلوگیری از خونریزیهایی شود که در پی جرحهای شدید به وجود میآمد. علیرغم این کشف بزرگ ۴۰ سال طول کشید تا اولین تزریق خون به وسیله پر مرغ به مثانه توخالی یک حیوان توسط کریستوفر ورن انجام شود و مسیر را برای تحولات بعدی در حوزه اهدای خون آماده کند.
در ادامه ژان دنیس پزشک فرانسوی دربار لوئی چهاردهم بود که در سال ۱۶۶۷ با تزریق خون یک گوسفند به انسان آغاز گر راهی بود که امروزه به عنوان انتقال خون شناخته میشود. اگرچه انتقال خون به دنبال بروز عوارض ناشی از تزریق خون ناسازگار توسط پارلمان فرانسه و انجمن پادشاهی پزشکی لندن و پاپ ممنوع اعلام شد، اما در سال ۱۸۱۸ جیمز بلا ندل، به مرد ۳۵ سالهای که سرطان معده داشت و آرام آرام به سوی مرگ پیش میرفت مقدار کمی خون را از انسان دیگری تزریق کرد، تا فرایند انتقال خون از انسان به انسان نیز آغاز شود.
مسیری که ویلیام هاروی و دیگران ایجاد کردند را پزشکان و دانشمندان در اوایل قرن بیستم با شناسایی گروههای خونی ادامه داده و با تشکیل اولین بانک خون در سال ۱۹۳۲ در لنینگراد اتحاد جماهیر شوری برای همیشه انتقال خون را به عنوان بخش جدایی ناپذیری از فرایند درمان تثبیت کردند.
تاریخ اهدای خون در ایران
در ایران موضوع انتقال خون به سالهای قبل از ۱۳۲۰ باز میگردد که به صورت پراکنده در برخی بیمارستانها از جمله ارتش، شرکت نفت، سینا و ... انجام میگرفت و عمدتاً اهداکنندگان آنها نیز افراد حرفهای بودند که در قبال دریافت وجه نقد اقدام به اهدای خون میکردند.
اولین بانک خون بصورت رسمی در بیمارستان هزار تخت خوابی سابق تحت نظارت جمعیت شیر و خورشید سرخ مشغول به کار شد و پس از مدتی به اولین مرکز انتقال خون ایران تبدیل شد. با افزایش بیماران و تنوع بیماریها، نیاز به مشتقات خون نیز ضرورت پیدا کرد همین امر باعث شد که با همکاری دانشگاه تهران و انستیتو پاستور، مرکزی برای تهیه مشتقات خون از قبیل آلبومین تأسیس شود. اولین تولید پلاسما فرز نیز به همین زمان برمیگردد. به تدریج تهیه فراوردههای خونی در انتقال خون بیمارستانها صورت گرفت.
اولین مرکز مستقل انتقال خون جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران در تهران خیابان ناصرخسرو جنب مدرسه دارالفنون در تاریخ پانزدهم بهمن ۱۳۴۱ آغاز به کار کرد و این روز را (روز جمعآوری خون) نامگذاری کردند. در سال ۱۳۵۰ با افزایش جمعیت و نیاز به خون و فراوردههای خونی، ایده تشکیل سازمان انتقال خون توسط دکتر علاء مطرح شد و در یکم دی ۱۳۵۱ نام سازمان انتقال خون به ثبت رسید و در نهم مرداد ۱۳۵۳ سازمان انتقال خون ایران به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ با تصویب هیئت وزیران دولت موقت، سازمان انتقال خون به وزارت بهداری و بهزیستی واگذار شد. در سال ۱۳۶۳ در پی تدوین اساسنامه جامع سازمان انتقال خون ایران و تصویب آن توسط مجلس شورای اسلامی، این سازمان به عنوان تنها متولی تأمین خون و فراوردههای خونی کشور برای جمعآوری خون معرفی شد.
در سال ۱۳۶۷ علاوه بر آزمایشهای HBsAg و VDRL آزمایش غربالگری HIVAb روی خونهای جمعآوری شده صورت گرفت و در سال ۱۳۷۵ آزمایش HCV بر روی خونهای جمعآوری شده در دستور کار قرار گرفت. از آن زمان تاکنون سالانه حدود ۲.۵ میلیون واحد خون از طریق اهداکنندگان به این سازمان اهدا و فرآرودههای خونی شامل کیسههای خون، پلاکت، پلاسما، گلبولهای قرمز فشرده شده و ... در سازمان انتقال خون تهیه و در اختیار مراکز درمانی و بیماران نیازمند گذاشته میشود.
در حالی وارد چهل و ششمین سالگرد تأسیس سازمان انتقال خون و روز ملی اهدای خون در ایران میشویم که از آن زمان تاکنون تحولات بسیاری در موضوع اهدای خون در ایران رخ داده است؛ تا جایی که این وضعیت ایران در این عرصه همپای کشورهای توسعه یافته اروپایی و آمریکایی است. امروزه کیفیت و سلامت خون اهدایی ایرانیان به دلیل حذف اهدای خون هیجانی و اهدای خون مسئولانه در جهان حرف نخست را میزند. خون سالم برای درمان و اقدامات اورژانسی ضروری است و میتواند به زندگی طولانیتر و با کیفیت بالاتر برای بیمارانی که از شرایط تهدیدکننده زندگی رنج میبرند کمک کند. خون سالم از روشهای پیچیده پزشکی جراحی پشتیبانی میکند، همچنین انتقال خون میتواند برای درمان مجروحان در مواقع اضطراری از جمله بلایای طبیعی تصادفات درگیریهای مسلحانه، مراقبتهای مادر و کودک نقش حیاتی را ایفا کند.
به گفته بشیر حاجیبیگی، سخنگوی سازمان انتقال خون، تأمین خون سالم و کافی فقط با اهداکنندگان مستمر و داوطلب بدون چشمداشت مادی تضمین میشود.
اما تنها کیفیت خون سالم نیست که ایران جزء سرآمدان طب انتقال خون کرده است بلکه تبدیل خونهای اهدایی به فراوردههای خونی مانند گلبول خون فشرده، پلاکت، پلاسما و فاکتورهای خونی مورد نیاز بیماران مبتلا به هموفیلی نیز از جمله دستاوردهای ۴۵ ساله اخیر بودهاند.
حاجی بیگی در این رابطه به ایکنا گفت: بیش از ۸۵ درصد از خونهای کامل اهدایی در سطح جهان تبدیل به فراوردههای خونی میشود، متوسط این نرخ در کشورهای عضو منطقه مدیترانه شرقی ۶۵ درصد است، اما ایران با تبدیل بیش از ۹۷ درصد خونهای اهدایی مردم به فراوردههای خونی در رده کشورهای با درامد بالای اقتصادی قرار دارد.
وی افزود: ایران در حال حاضر از نظر شیوع پایین عفونتها در میان اهداکنندگان خون در کشورهای مدیترانه شرقی رتبه نخست را دارد. همچنین به همراه تونس دو کشور منطقه هستند که تولید داروهای مشتق از پلاسما را انجام میدهند آلبومین، فاکتور ۸، ایمونوگلوبین و فاکتور ۹ انعقادی از جمله داروهای مشتق از پلاسما در ایران هستند. در حال حاضر سلامت خون اهدایی در کشور با انجام شیوههای غربالگری اهداکنندگان بار اولی و اجرای طرح واکسیناسیون اهداکنندگان مستمر علیه ویروس هپاتیت B و افزایش کیفیت تستهای غربالگری و شیوههای نوین آزمایشگاهی به ریسک صفر اهدای خون نزدیک شده است.
حاجی بیگی در ادامه به وضعیت اهدای خون از بدو تأسیس سازمان انتقال خون پرداخت و گفت: آمار اهدای خون در بدو تأسیس سازمان انتقال خون در ایران در سال ۱۳۵۳، ۱۲ هزار و ۳۵۴ واحد بود در حالی که این آمار در پایان سال ۱۳۹۸ به ۲ میلیون و ۴۰۶ واحد افزایش یافته و اکنون با گذشت ۴۵ سال از تأسیس سازمان انتقال خون ایران میزان اهدای خون تا پایان اردیبهشت ۱۳۹۹ از مرز ۵۲ میلیون واحد گذشته است.
درخشش در زمان کرونا با پلاسمادرمانی
با شیوع کرونا در کشور و استفاده از پلاسمادرمانی برای بهبود بیماران مبتلا به این ویروس، توانمندیهای سازمان انتقال خون ایران بیشتر به چشم آمد. اگرچه با کاهش اهداکنندگان خون و در نتیجه کاهش ذخایر خونی این سازمان تا حدودی با مشکل مواجه شد.
به گزارش ایکنا، پیمان عشقی، مدیرعامل سازمان انتقال خون، گفت: تمام فعالیتهای سازمان انتقال خون ایران از جمله اهدای خون، ذخایر خون، ارتقای شاخصهای اهدای خون درحد نیازها و همچنین آمادهسازی فراهم آوردن پلاسمای مورد نیاز بهبودیافتگان مبتلا به ویروس کرونا در پروژه پلاسمادرمانی در طرحهای تحقیقاتی طی ماههای گذشته، تحتالشعاع کووید ۱۹ قرار گرفت. همه بهبودیافتهها شرایط اهدا را ندارند وظیفه ما در سازمان انتقال خون جمع آوری و فرآوری پلاسمای بهبودیافتگان است.
حاجی بیگی نیز در رابطه با آخرین آمار اهدای پلاسما در کشور اظهار کرد: ۴ هزار و ۵۵۶ نفر از بهبودیافتگان از کووید ۱۹ جهت اهدای پلاسما به مراکز انتقال خون ۲۴ استان کشور مراجعه و از این تعداد سه هزار و ۵۹۵ واحد پلاسما اهدا شده است. عزیزانی که از بیماری کرونا بهبود یافتهاند و ۲۸ روز از زمان بهبودی آنها گذشته است، میتوانند جهت اهدای پلاسما به مراکز انتقال خون مراجعه کنند.
یادآور میشود، اولین بار در جریان همهگیری آنفلوآنزا در سال ۱۹۱۸ نیز پزشکان با موفقیت از روش پلاسمادرمانی برای نجات جان بیماران استفاده کردهاند. به گفته حسن ابوالقاسمی، مدیرعامل سابق سازمان انتقال خون ایران سابقهای بیست ساله در پلاسمادرمانی دارد. با شیوع کرونا ایران از جمله نخستین کشورهایی بود که پلاسمادرمانی را به عنوان یکی از روشهای درمانی برای کووید ۱۹ وارد پروتکلهای درمانی کرد. ضمن اینکه ایران در حال حاضر از پیشگامان مطالعات پلاسمادرمانی کرونا در جهان است.
منبع:
مبشرین|پایگاه خبر قرآنی و معارف اسلامی
لینک مستقیم :
http://mobasherin.ir/shownews.aspx?id=54013