جایزه شهید آوینی، زیر مجموعه جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت یا همان سینمای مستند ایران است؛ امسال ۲۹ اثر به بخش جایزه شهید آوینی راه یافته و در این بخش از جشنواره موضوعات ارزشی و انقلابی با یکدیگر به رقابت می‌پردازند، بخشی از این آثار در
گزارش نگاهی به آثار حاضر در جایزه شهید آوینی جشنواره سینما حقیقت معرفی شده است و در این گزارش گذری کوتاه بر سایر آثار این بخش از جشنواره داریم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
«زیر گنبد مینا»
بهروز ملبوس‌باف، تازه‌ترین اثر خود را با عنوان «زیر گنبد مینا» به تهیه‌کنندگی مسعود ردایی در بخش شهید آوینی برای اولین بار در معرض قضاوت داوران و نگاه تماشاگران قرار می‌دهد. انجام امور اصلی تولید این مستند را کارگردان به عهده داشته و در امر آهنگسازی نادر خالدی با این پروژه همکاری کرده است تا این پروژه در گروه معارف شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران به ثمر برسد.
ملبوس‌باف اصفهانی آثاری چون؛ «اصفهان در بوق کارخانه‌ها»، «در عمق میدان» و «زنده به رود» را کارگردانی و جایزه بهترین فیلم جشنواره فیلم مستند اصفهان و بهترین فیلم از سومین جشنواره فیلم‌های صنعتی و جشنواره ایران ساخت را از آن خود کرده است. در خلاصه داستان این مستند عنوان شده است؛ «وقتی که مهر آب بر دل مینای سنگ می‌نشست اینجاست که قلب عاشق سیمرغ در فروغ می‌نشیند و این‌گونه خاطر تهی می‌شود از یاد تا صدای آتش بیدار به گوش خاک نوای نور بریزد!»
«صد سال تنهایی»
فیلم مستند «صد سال تنهایی» به کارگردانی مهدی فارسی و تهیه‌کنندگی محمدعلی فارسی، مستندی درباره منطقه محروم بشاگرد و ناجی آن حاج عبدالله والی است. «صد سال تنهایی» یک پرتره از زندگی و مرگ حاج عبدالله والی است؛ کسی که به منجی بشاگرد شهرت دارد.
حاج عبدالله والی در جریان مبارزات مردم ایران علیه حکومت پهلوی حضوری فعالانه داشت و در کنار آن به حمایت از بینوایان می‌پرداخت. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت‌های مبارزاتی خود ادامه داد و در سال ۱۳۶۰ به اتفاق چند تن از همکاران طی مأموریتی از سوی نماینده ولی‌فقیه و سرپرستی کمیته امداد امام خمینی(ره) جهت فقرزدایی به هرمزگان رفت. در این سفر وی با منطقه محروم بشاگرد از توابع شهرستان میناب آشنا شد و آن را گزارش کرد.
در سال ۱۳۶۱ طی حکمی رسمی برای محرومیت‌زدایی از منطقه بشاگرد از سوی نماینده ولی‌فقیه در کمیته امداد مأموریت پیدا کرد که به آن منطقه رفته و وضعیت منطقه را بهبود ببخشد. او حدود ۲۲ سال و با اجرای طرح‌های گسترده عمرانی، مردم محروم بشاگرد را از فقر مطلق رهانید و چهره قبلی این منطقه را به کلی دگرگون کرد.
عوامل تولید مستند «صد سال تنهایی» عبارتند از؛ کارگردان، مهدی فارسی، مجری طرح، علی‌اصغر رضایی، تصویربردار، محمدعلی پوراسد، مدیرتولید، میکائیل احدزاده، پژوهش و آرشیو، انسیه جهانشاهلو، راویان گفتار متن، ناصر طهماسب و مهدی سلطانی، تهیه‌کننده، نویسنده متن و تدوینگر، محمدعلی فارسی، تهیه شده در، مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی.
«عیسی»
مستند عیسی به نویسندگی و کارگردانی احمد شریف‌زاده، نگاهی تازه به زندگی آیت‌الله شیخ عیسی قاسم، رهبر شیعیان بحرین و مبارزات مردم این کشور در ۵۰ سال اخیر دارد. این فیلم که پروسه ساخت آن با توجه به محدودیت‌های امنیتی برای نزدیک شدن به انقلابیون بحرین، حدود شش سال طول کشیده است، با همکاری تعدادی از فیلمسازان بحرینی در خاک این کشور تولید شده و بسیاری از اسناد و منابع تصویری آن برای اولین‌بار به نمایش در می‌آیند.
«کاست»
تولید مستند کاست به کارگردانی حامد سعیدی راد و تهیه‌کنندگی آرش منوچهری دولابی در یک قسمت ۵۲ دقیقه‌ای ساخته شده است. نقش نوار‌های کاست در پیروزی انقلاب اسلامی و چگونگی تأثیرگذاری این ابزار رسانه‌ای در پدیده‌های سیاسی - اجتماعی زمان خود است.
«کرار»
مستند کرار به کارگردانی محسن عقیلی که در بخش مسابقه ملی مستند‌های کوتاه سیزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت و جایزه شهید آوینی به رقابت با دیگر آثار این بخش می‌پردازد، روایتی از زندگی و زمانه شهید مدافع حرم محمدرضا سنجرانی است. این فیلم به تهیه‌کنندگی محسن اسلام‌زاده، در سیمای مرکز خراسان رضوی تهیه شده است.
در خلاصه موضوع مستند «کرار» آمده؛ این فیلم به روایت زندگی و زمانه شهید مدافع حرم محمدرضا سنجرانی می‌پردازد. محسن عقیلی پیش از این موفق به دریافت جایزه بهترین تدوین از جشنواره سینمای جوان برای مستند «پسرم» شده است.
عوامل تولید این فیلم عبارتند از؛ پژوهشگر، تدوینگر و کارگردان، محسن عقیلی، تصویربردار، محمد عقیلی، صدابردار، علی عقیلی، مدیر تولید، ابوالفضل رضاپور، عکاس، حمید فاطمی، دستیار کارگردان، زیدالله حسین‌پور، تهیه‌کننده، محسن اسلام‌زاده، تهیه شده در سیمای مرکز خراسان رضوی.
«گلوله باران»
مستند گلوله باران به کارگردانی مرتضی پایه‌شناس و حسین مؤمن و تهیه‌کنندگی مرتضی شعبانی برای نمایش در سیزدهمین جشنواره سینما حقیقت آمده شد. گلوله باران داستان حرکت چند نفر از نظامیان ایران و دو فیلمبردار است که از منطقه امن به سمت خط مقدم مبارزه با داعش حرکت می‌کند، اما اتفاقات جالب و پیش‌بینی نشده‌ای در فیلم می‌افتد.
در خلاصه این مستند آمده؛ خبر می‌رسد که نیرو‌های ایرانی در اطراف خان‌طومان سوریه با تروریست‌ها درگیر شده‌اند. تعداد مدافعان کم است. اگر نیروی کمکی نرسد مسلحین غلبه می‌کنند. راه می‌افتیم. با شلیک تک‌تیرانداز داعشی یکی از تصویربرداران مجروح می‌شود و از پا می‌افتد. ساعت‌ها به سختی می‌گذرد و وضعیت پیچیده‌تر می‌شود. از آسمان باران می‌بارد و از زمین، جایی که نمی‌بینیم، گلوله…
«مادر جبهه‌ها»
مستند مادر جبهه‌ها به کارگردانی شهرام میراب مقدم، روایت زندگی نخستین زنی است که پس از آزادسازی خرمشهر، وارد خاک این شهر شد. مرحومه زهرا محمودی به روز‌های آغازین جنگ و اشتیاق خود برای رفتن به خط مقدم جبهه اشاره می‌کند و اینکه در آن زمان به مجلسی رفت و درخواست خود را برای رفتن به خط مقدم جبهه اعلام کرد. وی می‌گوید: بار اول به اهواز رفتم، فرمانده سپاه علت آمدن به جبهه را پرسید و من هم در جواب گفتم که آمده‌ام با رزمنده‌ها صحبت کنم، کمک کنم و به آن‌ها روحیه بدهم.
این مستند در زمان حیات وی در سال ۸۷ تصویربرداری شده که بعد از گذشت یک دهه اوایل امسال به تدوین رسیده است. شهرام میراب‌اقدم، متولد ۱۳۵۸ در تهران و دارای فوق دیپلم است. از آثار قبلی وی می‌توان به؛ روزی روزگاری سینما، اینجا همه عشق می‌کنند، وادی خاموشان، آرامستان و گرمابان اشاره کرد.
عوامل مستند «مادر جبهه‌ها» عبارتند از؛ کارگردان، شهرام میراب‌اقدم، پژوهشگر، بهارک جنت‌مکان، شهرام میراب‌اقدم، فیلمبردار، فرداد فرپاک، صدابردار، عماد غفوری، تدوینگر، شهرام میراب‌اقدم، صداگذار، سالار آذریان، مدیر تولید، محمد عبدی‌زاده، عکاس، حسن نوری، تهیه‌کننده، شهرام میراب‌اقدم، تهیه شده در مرکز مستند حوزه هنری.
«مخترع آهنی»
مخترع آهنی به کارگردانی محمدجواد رییسی، روایت سه مخترع و مبتکر ایرانی است که سعی دارند تولیدات خود را در کشور صنعتی کنند. این کار، اثری خوش‌ذوق و کاملا باسلیقه است که در مواردی حتی پر زرق و برق هم به شمار می‌رود. این مستند روایت بدیعش را با نریشن‌های کودکی پیش می‌برد که پدر مخترعش، از رساندن اختراع خود به چرخه تولید ناامید شده و حالا، در قامت یک فیلمساز، به سراغ سه تولیدکننده و مخترع برجسته کشور رفته است.
از دیگر عناصر مهم «مخترع آهنی» می‌توانیم به حاشیه صوتی گوش‌نواز و تنوع شنیداری موسیقی‌های داخلی و خارجی که به فراخور موضوعات تغییر می‌کنند، اشاره کنیم. کارگردان در شیوه ضبط و انتخاب تصاویر نیز تنوع بصری را مد نظر داشته و با استفاده از انبوه تمهیدات خلاقانه، از کار‌های گرافیکی و اینفوگرافی‌ها گرفته تا انیمیشین و بازسازی فانتزی برخی موقعیت‌های تخیلی، مستند زیبایی را به مخاطب تقدیم کرده است.
«مرهم»
این مستند به کارگردانی مسعود زارعیان درباره شهید خدابخش خاوری معروف به علی شارژی است که در سیزدهمین جشنواره سینماحقیقت اکران می‌شود. مرهم به کارگردانی مسعود زارعیان درباره شهید خدابخش خاوری معروف به علی شارژی است. علی شارژی یکی از فرماندهان تیپ زرهی فاطمیون بوده که بر اثر مجروحیت شدید در سوریه به شهادت می‌رسد.
این مستند شخصیت علی شارژی را در پدر و دو همرزمش جستجو می‌کند و تلاش کرده ساختاری متفاوت داشته باشد. این مستند به تهیه کنندگی محسن اسلام‌زاده و به سفارش مرکز سیمای خراسان رضوی تولید شده و عوامل آن شامل فیلمبردار رضا عزیزی، صدابردار احمد محمدی و مدیرتولید مجید زارعیان می‌شوند.
«مهدی عراقی را بکش»
«مهدی عراقی را بکش» ساخته عبدالرضا نعمت‌الهی از آن دست مستند‌هایی است که باید به تماشای آن نشست؛ این مستند خصوصاً برای آن‌ها که به تماشای مصور تاریخ سیاسی معاصر علاقه‌مندند، تجربه‌ای جذاب و کشاننده خواهد بود.
مستند متضمن روایتی روان، گیرا و تاأثیرگذار از زندگی و زمانه مرید وثیق و یاور راستین امام راحل(ره)؛، شهید مهدی عراقی است که در چهار فصل موضوعی مجزا به مرور خاطرات، روایات و وقایع مؤثر حادث شده در زندگی شهید عراقی می‌پردازد؛ از نحوه ارتباط و آشنایی او با شهید نواب صفوی گرفته تا حضور پررنگش در نوفل لوشاتو و همراهی پیوسته با امام خمینی(ره) در سال‌های پیش و پس از وقوع انقلاب اسلامی، جملگی در این مستند به تصویر کشیده است و جالب آنکه «مهدی عراقی را بکش» با وجود زمان طولانی ۱۰۴ دقیقه‌ای، مخاطب را تا پایان خسته و خموده نمی‌کند.
یکی از ویژگی‌های مثبت و قابل توجه این مستند، رجوع به آرای افراد و شخصیت‌های مختلف و متعدد سیاسی دارای افکار و عقاید متفاوت و چه بسا متضاد با یکدیگر جهت واکاوی ابعاد شخصیتی حاج مهدی عراقی است؛ این افراد طیفی از شخصیت‌های اصولگرا، اصلاح‌طلب و حتی چپ‌های سوسیالیست را در برمی‌گیرند و جالب‌تر آنکه جملگی مصاحبه‌شوندگان، متفقاً بر مُحسّنات و نیکوخصالی شهید مهدی عراقی گواهی می‌دهند.
«مهدی که به دنیا آمد»
مستند مهدی که به دنیا آمد به کارگردانی امیر مهدی حکیمی و حجت بامروت زندگی یک طلبه روایت می‌شود که تحصیل در رشته پزشکی را رها کرده تا به معلولان خدمت کند.
«نبرد امواج»
مستند «نبرد امواج» ساخته وحید فرجی به معرفی صنعت رادار‌های نظامی در ایران و نقش آن در پدافند هوایی جهت حفاظت آسمان کشور در برابر حملات هوایی می‌پردازد. داستان این مستند از جنگ جهانی دوم و شروع استفاده از رادار‌ها در پدافند هوایی آغاز شده و سپس مکانیزم علمی و فنی این سیستم با زبانی ساده توضیح داده می‌شود. در ادامه، تاریخ ورود این تجهیزات به ایران و پیوستن به نیرو‌های دفاعی کشور در دوره پهلوی بررسی می‌شود.
در ادامه، روایت فعالیت پدافند هوایی و رادار نظامی در دوران دفاع مقدس و همچنین رشد و گسترش آن توسط نیرو‌های نظامی به تصویر کشیده شده است. همچنین برخی از عملیات مهم پدافند هوایی در سال‌های اخیر که با بومی سازی رادار‌های نظامی صورت گرفته، توسط فرماندهان ارشد این بخش معرفی می‌شود. تلاش صنایع دفاعی برای بومی سازی و به روز کردن این تسلیحات و منافع گوناگون آن در صنایع غیرنظامی برای کشور، بخش پایانی این مجموعه مستند را تشکیل می‌دهد.
«و تن من»
و تن من ساخته حسین همایونفر، روایت‌گر زندگی جانباز سرافراز مهدی علیزاده قهرمان رشته پرتاب نیزه در پاراالمپیک است که به همت گروه مستند بنیاد فرهنگی روایت فتح تولید شده است.
«یک کاج صد گنجشگ»
مستند یک کاج، صد گنجشک به تهیه کنندگی و کارگردانی سیدهاشم مرتضویان یکی دیگر از آثاری است که در جایزه شهید آوینی سیزدهمین جشنواره سینماحقیقت راه به نمایش در خواهد آمد. موضوع مستند «یک کاج، صد گنجشک» درباره مهاجران افغانستانی در ایران است و از آنجا که اصفهان، به‌عنوان یکی از شهر‌های مهاجرپذیر کشور طی چهار دهۀ اخیر میزبان تعداد زیادی از مهاجران بوده، قاعدتاً می‌تواند به‌عنوان پایلوت، نمایانگر کل فضای ایران در رابطه با این مقوله باشد.
مستند «یک کاج، صد گنجشک»، محصول مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی است که کار ساخت آن از اواخر سال ۱۳۹۴ آغاز شده و مهرماه ۱۳۹۷ به پایان رسیده است. عوامل این فیلم که به بخش جایزه شهیدآوینی سیزدهمین جشنواره سینما حقیقت راه یافته، عبارتند از؛ تصویر، علی جعفری و امیر امانزاده، تدوین، احسان کاظمی، آهنگساز، پوریا فتحی، صدابردار، مسعود ایمانی و دستیار کارگردان و تدوین، روح‌الله شاه سنایی.
سیزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» طی روز‌های ۱۸ تا ۲۵ آذرماه به دبیری «محمد حمیدی‌مقدم» در تهران در حال برگزاری است.