جمعه 10 فروردین سال 1403 Fri, 29 Mar 2024 19:41:16 GMT
کد خبر : 24012       تاریخ : 1397/03/01 08:52
 «دم دم سحری» آیین دیرینه رمضان در بوشهر

«دم دم سحری» آیین دیرینه رمضان در بوشهر

«دم دم سحری» ماه رمضان یکی از آیین های سنتی و قدیمی استان بوشهر است که بیشتر در محله های قدیمی این شهر (چهار محل) برای بیدار شدن روزه داران مورد استفاده قرار می گرفته است.

به گزارش  مبشرین به نقل از ایرنا، مردم استان بوشهر در ماه مبارک رمضان علاوه بر برنامه های معنوی عمومی از جمله پیشوازی از ماه رمضان، آیین های خاص مقابله خوانی قرآن کریم ، دم دم سحری، آبی بنوش، گلی گشو، عید تلخک و سینه زنی سنتی را برگزار می کنند.
با وجود گذشت قرن ها از این آیین های کهن اما مردم استان بوشهر بویژه در محله های قدیمی شهرها برگزاری این آیین ها هنوز پا برجاست.

* پیشوازی رمضان
در بسیاری از مناطق و شهرستان‌های استان بوشهر، مردم به پیشواز ماه رمضان می‌ روند و سه روز آخر ماه شعبان را روزه می گیرند و معتقدند که روزه گرفتن در این سه روز ثواب بیشتری دارد.
برخی در 27 ماه رجب روزه می‌ گیرند که به آن روزه 70 ساله گویند یعنی اینکه هرکسی در این روز روزه بگیرد مثل کسی است که 70 سال روزه گرفته است و ثواب و اجر زیادی دارد.
یکی از آیین هایی که بیشتر مردم کشور و استان بوشهر همانند در پیشوازی از ماه مبارک رمضان اجرا می کنند آماده سازی، غبار روبی مسجدها، حسینیه ها و تکایا برای پذیرایی از مومنان در طول ماه مبارک رمضان است.
دیدن هلال ماه رمضان نیز از آداب عمومی است که در همه استان های کشور اجرا می شود طوریکه در قدیم مردم برای دیدن هلال ماه در غروب روز آخر ماه شعبان به پشت بام‌هایشان یا در مکان‌های بلند می‌ ایستند و با دقت هلال ماه را پیدا می‌ کنند.

*مقابله خوانی قرآن کریم
یکی از سنت های خاص استان بوشهر مقابله خوانی قرآن است که مردم گروه گروه بعد ازطار در حسینیه ها، مساجد، تکایا و برخی منازل در محله های قدیمی شهر جمع می شوند و به خواندن قرآن می پردازند.
در ماه مبارک رمضان مجالس مقابله خوانی قرآن گرمی خاصی در استان بوشهر دارد و سنتی دیرباز است که گذشت روزگار نه تنها آن را کمرنگ نکرده بلکه حضور چشمگیر جوانان باعث تقویت این آیین شده است.
در آیین مقابله خوانی قرآن کریم مردم گرداگرد یکدیگر می نشینند و در شب های ماه مبارک رمضان هر شب یک جزء از قرآن کریم را تلاوت می کنند که این تلاوت با مشارکت حضار است و یک نفر هم که به قرائت کلام الهی تسلط بیشتری دارد مجلس را اداره و اشکالات موجود در قرات قرآن کریم را برطرف می کند.
در سال های اخیر تفسیر قرآن کریم توسط روحانی مسجد به این برنامه افزوده شده است تا از این مجالس بهره بیشتری برده شود.
ویژگی بارز مقابله خوانی قرآن کریم حضور افراد کوچک و بزرگ در این آیین در کنار هم بصورت حلقه وار نشان از مودت و دوستی است.
برگزاری آیین مقابله قرآن در استان بوشهر طرفداران خاصی دارد و یکی از برنامه های جدایی ناپذیر مردمش در شب های ماه مبارک رمضان است و این روزها با وجود برگزاری آیین های مختلف قرآنی در استان هنوز هم جلسات مقابله پررونق است.

*دم دم سحری
'دم دم سحری ماه رمضان' یکی از آیین های سنتی و قدیمی استان بوشهر است که بیشتر در محله های قدیمی این شهر (چهار محل) برای بیدار شدن روزه داران مورد استفاده قرار می گرفته است.
در قدیم امکاناتی مانند ساعت زنگ دار، تلفن همراه و رادیو و تلویزیون نبود که مردم را برای سحر بیدار کند به همین دلیل عده ای با صدای دمام اقدام به بیدار کردن مردم می کردند.
واژه دُم دُم سحری در اصل دَم سحری است یعنی دَم سحر، وقت سحر یا نزدیک به سحر است افرادی که دم دم سحری اجرا می کردند به طور معمول سه تا چهار نفر بوده اند که به صورت گروهی شعرهایی در وصف ماه رمضان می خواندند.
در قدیم با آواز دم دم سحری سازی زده نمی شد، فقط دعایی خوانده می شد و با تک تک زدن (دق الباب) چون همه درهای منازل از جنس چوب بود مردم را در هنگام سحر با دق الباب بیدار می کردند و بعدها کم کم دمام به عنوان یکی از آلات موسیقی به آن اضافه شد.
شعرهایی که در این آئین خوانده می شود شامل محمد یا رسول الله، علیاً یا ولی الله، السلام السلام یا شهر رمضان یا شهر صیام علیک السلام، هذا شهر المغفره یا شهر مبروک علیک السلام، آمنک الله بالله اَسکنک الله جنه، رحیم الله لدنهُ، جمیعاً النّار و العذاب، عبادالله ذکرالله یرحم کم الله، لا اله الا الله، یاایهاالمومنون، یا ایها المسلمون است.
علاوه براین شعر فارسی آن نیز با این عبارت 'خداوندا تو ستاری، همه خوابند تو بیداری، به حق خود که بیداری، همه عالم نگه داری 'ˈ در این آئین خوانده می شود.
هم اکنون در بعضی از محله های قدیمی شهر بوشهر ازجمله محله دهدشتی، کوتی، بهبهانی، شنبدی، جبری و برخی از محله های قدیمی دیگر هنوز آیین دم دم سحری برگزار می شود.
شعرهای این آیین در شب های اول و آخرماه رمضان فرقی ندارد فقط در السلام و الوداع گفتن آن فرق دارد به این معنی که شب های اول خوانده می شود السلام یا شهر رمضان ولی درشب آخر خوانده می شود الوداع یا رمضان و هر سلامی که درشعرهای شب اول وجود دارد، شب آخر الوداع خوانده می شود یعنی با ماه رمضان خداحافظی می شود.
ریتم دمام این نوع موسیقی با دمامی که قبل از مراسم سینه زنی نواخته می شود، فرق دارد و به صورت سه ضربی است و درهمان قالب، نوازنده دمام باید بداهه کند و بدون این که از قالب اصلی ریتم خارج شود، ریتم را خُرد کند.
نوازندگان این نوع موسیقی به طور معمول از یک ساعت و نیم قبل از اذان صبح، در کوچه ها شروع به نواختن می کنند و 10 تا 15دقیقه قبل از اذان به کار خود پایان می دهند.
خوردن سحری نوازندگان بیشتر قبل از نواختن دم دم سحری است و چند دقیقه قبل از اذان صبح که به خانه می رسند، آب یا نوشیدنی می نوشند تا درطول روز دچار تشنگی نشوند.

*آبی بنوش
در استان بوشهر که دارای هوایی گرم است و تشنگی سبب آزار روزه داران می ‌شود در زمان ‌های گذشته به منظور بیدار کردن مردم برای خوردن آب 150 دقیقه قبل از اذان صبح، موذنان نوای ' آبی بنوش لعنت حق بر یزید کن'، 'جان را فدای مرقد شاه شهید کن'، 'آبی بنوش تشنه لبان را بیاد کن'،'لعنت به شمر و خولی و ابن زیاد کن' از مضامین ابیاتی است که در فضای شهر طنین انداز می کنند تا روزه داران بتوانند با روحیه بانشاط در هنگام سحر به راز و نیاز و خوردن سحری بپردازند.
ندای آبی بنوش که یکی از سنت های قدیمی رایج در شهرهای شمالی استان بوشهر بویژه بندرریگ است،


*گلی گشو، گره گشو یا گره گشای
یکی دیگر از آئین هایی که بعنوان میراث ملی ناملموس استان بوشهر ثبت ملی شده است آئین شبانه 'ˈگلی گشو'ˈ، 'گره گشو'ˈ یا 'ˈگره گشای'ˈ است، طوریکه در شب 15 ماه مبارک رمضان در میان مردم برگزار می شود.
مراسم گلی گشو که به معنی گشوده شدن گره، برداشتن مانع و آسان شدن کار است هرچند دیگر در مرکز استان به فراموشی سپرده شده اما رگه هایی از آن را می توان در برخی شهرستان های استان بویژه در روستاها دید.
در این شب مقدس که مصادف با میلاد با سعادت حضرت امام حسن مجتبی (ع) است دسته های مختلف که عمده آنان از بچه های فقیر تشکیل می شود با در دست داشتن کیسه و سردادن جملاتی نظیر ˈگره گشو سرت بشور، با آرد شوˈ اهالی را از آمدن خود به منازل خبر می دهند.
مردم نیز باریختن برنج، گندم، شکلات و تنقلات دیگر در کیسه هایشان با هدف گشوده شدن مشکلات از آنان پذیرایی می کنند.
بیشتر خانواده ها دو روز پیش از برگزاری این آئین، مقداری گندم خیس می کنند و در روز چهاردهم گندم ها را تفت داده تا در موقع آمدن گروه گلی گشو به آنها بدهند.
کودکان از درهر خانه ای که با دست پر برمی گردند آواز' خونه گچی پر همچی'ˈ سر می دهند و اگر چیزی به آنها داده نشود با خنده ای گله آمیز و کودکانه آوای' خونه گدا هیچیش ندا'ˈ یا 'ˈخونه گدا خیرش ندا'ˈ را سر می دهند.

*مراسم احیا و روضه خوانی در ایام شهادت حضرت علی (ع)
پس از آیین گره گشو که در نیمه ماه مبارک رمضان برگزار می شود با نزدیک شدن به شب ضربت حضرت علی (ع) و شب های قدر مراسم قرآن برسرگذاشتن و خواندن دعای جوشن کبیر درهمه مسجدها، حسینیه ها و حتی در برخی از خانه های مردم نیز برگزار و پس از آن مردم با خوردن سحری به خانه های خود بازمی گردند.
یکی دیگر از آیین هایی که همزمان با ضربت خوردن و شهادت مولی متقیان حضرت علی (ع) برگزار می شود، سینه زنی سنتی و اجرای تعزیه است.
این آیین با حضور دسته‌های سینه زنی و سنج دمام با شور و هیجان خاصی در بوشهر برگزار می شود.
عزاداری سنتی استان بوشهر از سنت‌های ارزنده مردم این استان است که در ماه مبارک رمضان، محرم و صفر با وجود شیوه های جدید عزاداری همچنان عزاداری مورد علاقه مردم این استان است و به عنوان یکی از میراث ناملموس به ثبت ملی رسیده است.
این نوع سینه زنی به صورت دایره ای است و مداح در میان سینه زنان مداحی می کند و به صورت مواج و دایره ای به سینه زدن مشغول می‌ شوند که بسیار تماشایی و غم انگیز برگزار می ‌شود.

*مراسم 27 رمضان
یکی دیگر از مراسم مهم استان بوشهر مراسم شب 27 رمضان و به روایتی شب قدر است که به منظور آشنایی کودکان با مراسم سحری در آئین های ماه مبارک رمضان، کودکان را برای خوردن سحری از خواب بیدار می کنند.
غذای ویژه این شب شکر پلو با تخم مرغ یا مرغ است زیرا بچه ها غذای شیرین را دوست دارند.

* عید تلخک
در روز عید فطر نیز مردم استان بوشهر همانند دیگر استان ها از صبح زود خود را برای خواندن نماز عید به مصلی و مسجد می رسانند.
سیل جمعیت نمازگزار همیشه بیش از ظرفیت مصلی و مسجدهای استان است به گونه ای که مردم حتی در خیابان ها در کنار هم می ایستند و نماز می خوانند، بعد از برپایی نماز عید فطر و صرف صبحانه مردم استان بوشهر آیین عید تلخک را که بجا می آورند.
در آیین عید تلخک که در روز عید فطر برگزار می شود کسانی که درمیان ماه رمضان عزیز از دست داده اند مراسم می گیرند و مردم با حضور در این مراسم و پذیرایی با مسقطی یا رنگینک یاد آن مرحوم را گرامی و با بازماندگانشان همدردی می کنند.
همچنین رفتن به آرامستان ها و خواندن فاتحه برای درگذشتگان یکی دیگر از آیین هایی است که مردم استان بوشهر آن را بجا می آورند.
در روز عید فطر، پس از نماز عید نوازندگان دم دم سحری، دمام بر دوش، در کوچه ها راه می افتند و با ماه رمضان خداحافظی می کنند و بردرهرخانه ای، چند لحظه می ایستند و اشعار دم دم سحری می خوانند و به صاحبخانه و اهل منزل، عید مبارک می گویند.
صاحب خانه نیز به خاطر تشکر از نوازندگان که یک ماه در سحرگاه برای خوردن سحری، آنها را بیدار کرده اند، به عنوان تبرک یا عیدی، وجه نقد، شیرینی و یا آذوقه ای که در منزل دارند، به آنها می دهند.
این نه به خاطر حق الزحمه آنان است بلکه از قدیم این عیدی دادن مرسوم بوده و هیچ اجباری در آن نیست.
نوازندگان نیز عیدی و آذوقه ای که به دست آورده اند را برای مصرف خود استفاده نمی کنند و همه آنها و یا قسمتی از آنها را به مردم نیازمند و مستحق می دهند.
مردم استان بوشهر به طور معمول در افطارها غذایی سبک از جمله کماچ و گرده که نوعی نان شیرین سنتی استان است، آش زرد، حلوای برنج، رنگینگ، زولبیا، بامیه و حلوای انگشت پیچ و در سحر نیز از غذاهای معمول خود که بیشتر یک وعده غذایی مانند ناهار است، صرف می کنند.
در سفره سحری بوشهری ها غذاهای متنوع از ماهی سرخ کرده، ماهی شکم پر، مرغ شکم پر، میگو پلو، قلیه ماهی و میگو و سایر غذاهای دیگر استفاده می شود.


  منبع: مبشرین|پایگاه خبر قرآنی و معارف اسلامی
       لینک مستقیم   :   http://mobasherin.ir/shownews.aspx?id=24012

نظـــرات شمـــا






سال 1402سال 1402